tag:blogger.com,1999:blog-43708780310235068582024-02-02T14:44:39.564-08:00LiseCiniYGS - LYS Sınavlarını Çalışma Adresi - Lisecini.Blogspot.comUnknownnoreply@blogger.comBlogger107125tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-56927243165788541822017-12-03T12:55:00.005-08:002017-12-03T12:55:55.649-08:00Toplam Sembolü Ders Notu | 10. sınıf Matematik Konu Anlatımı<div class="breadcrumb">
</div>
<h1>
Toplam Sembolü Ders Notu</h1>
<div class="date">
</div>
<b>TOPLAM SEMBOLÜ</b>Bu ders notumuzda bir çok sınavda karşımıza çıkan Matematik Toplam Sembolü konusunun geniş konu anlatımını, konun önemli yerlerini bulabilirsiniz.<br />
<span id="more-2899"></span><br />
A. TANIM<br />
r ile n birer tam sayı, r £ n olmak üzere,<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/1_toplamsembolü.gif" /><br />
olsun. Bu düşünce ile oluşturulan<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/2_toplamsembolü.gif" /><br />
terimlerinin toplamını,<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/3_toplamsembolü.gif" /><br />
biçiminde gösteririz. <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/4_toplamsembolü.gif" /> ifadesi “k eşittir r den n ye kadar a<sub>k</sub> sayılarının toplamı” biçiminde okunur.<br />
Bu gösterimde kullandığımız <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/5_toplamsembolü.gif" /> (sigma) harfine toplam sembolü denir.<br />
<b>Kural</b><br />
<!-- /adman_adcode (middle) --><br />
<table border="5" id="table6" style="height: 629px; width: 474px;">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"><img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/6_toplamsembolü.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<b>C. TOPLAM SEMBOLÜNÜN ÖZELLİKLERİ</b><br />
<b>Özellik</b><br />
<table border="5" id="table7">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"><img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/7_toplamsembolü.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<b>Özellik</b><br />
<table border="5" id="table8">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"><img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/8_toplamsembolü.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<b>Özellik</b><br />
<table border="5" id="table9">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"><img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/9_toplamsembolü.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<b>Kural</b><br />
<table border="5" id="table10">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"><img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/10_toplamsembolü.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 595px;">
<tbody>
<tr>
<td align="left" bgcolor="#eff0ef" valign="top"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<!--
<rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#"
xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/"
xmlns:trackback="http://madskills.com/public/xml/rss/module/trackback/">
<rdf:Description rdf:about="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/toplam-sembolu.html"
dc:identifier="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/toplam-sembolu.html"
dc:title="Toplam Sembolü Ders Notu"
trackback:ping="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/toplam-sembolu.html/trackback" />
</rdf:RDF>
-->
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-34158507801842808952017-12-03T12:54:00.005-08:002017-12-03T12:54:51.881-08:00Çarpım Sembolü Ders Notu | 10. sınıf Matematik Konu Anlatımı<div class="breadcrumb">
</div>
<h1>
Çarpım Sembolü Ders Notu</h1>
<div class="date">
</div>
<b>ÇARPIM SEMBOLÜ</b>Bu ders notumuzda bir çok sınavda karşımıza çıkan Matematik Çarpım Sembolü konusunun geniş konu anlatımını, konun önemli yerlerini bulabilirsiniz.<br />
<span id="more-2915"></span><br />
<b>A. TANIM</b><br />
r ile n birer tam sayı, <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/1_çarpım.gif" /> olmak üzere,<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/2_çarpım.gif" /><br />
terimlerinin çarpımını,<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/3_çarpım.gif" /><br />
biçiminde gösteririz. <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/4_çarpım.gif" /> ifadesi “k eşittir r den n ye kadar a<sub>k</sub> sayılarının çarpımı” biçiminde okunur.<br />
<b>B. ÇARPIM SEMBOLÜNÜN ÖZELLİKLERİ</b><br />
<b>Kural</b><br />
<table border="5" id="table250" style="height: 215px; width: 462px;">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"><img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/5_çarpım.gif" /></td>
</tr>
<tr>
<td width="73%"> <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/6_çarpım.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<b>Kural</b><br />
<table border="5" id="table251">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"><a href="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/7_%C3%A7arp%C4%B1m.gif"><img alt="" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/7_çarpım.gif" height="304" title="7_çarpım" width="255" /></a></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<b>Kural</b><br />
<table border="5" id="table252">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"><img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/8_çarpım.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<b>Özellik</b><br />
<table border="5" id="table253">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"><img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/9_çarpım.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 595px;">
<tbody>
<tr>
<td align="left" bgcolor="#eff0ef" valign="top"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<!--
<rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#"
xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/"
xmlns:trackback="http://madskills.com/public/xml/rss/module/trackback/">
<rdf:Description rdf:about="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/carpim-sembolu.html"
dc:identifier="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/carpim-sembolu.html"
dc:title="Çarpım Sembolü Ders Notu"
trackback:ping="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/carpim-sembolu.html/trackback" />
</rdf:RDF>
-->
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-66347165205826994192017-12-03T12:53:00.003-08:002017-12-03T12:53:43.455-08:00Binom Açılımı Ders Notu | 10. sınıf Matematik Konu Anlatımı<div class="breadcrumb">
</div>
<b>BİNOM AÇILIMI</b>Bu ders notumuzda bir çok sınavda karşımıza çıkan Matematik Binom Açılımı konusunun geniş konu anlatımını, konun önemli yerlerini bulabilirsiniz.<br />
<span id="more-2881"></span><br />
TANIM<br />
n doğal sayı olmak üzere,<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/1_binom.gif" /><br />
eşitliklerine binom açılımı denir.<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/2_binom.gif" />sayılarına binom kat sayıları denir.<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/3_binom.gif" />ifadelerinin her birine terim denir.<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/4_binom.gif" />ifadesinde <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/5_binom.gif" /> kat sayı, x<sup>n–1</sup> ile y<sup>r</sup> terimin çarpanlarıdır.<br />
<b>Kural</b><br />
<table border="5" id="table246">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"><ul>
<li> (x + y)<sup>n</sup> açılımında n + 1 tane terim vardır. <!-- /adman_adcode (middle) --></li>
<li>(x + y)<sup>n</sup> açılımında her terimdeki x ve y çarpanlarının üslerinin toplamı n sayısına eşittir.</li>
<li>(x + y)<sup>n</sup> ifadesinin kat sayılarının toplamı x ile y yerine 1 yazılarak,</li>
</ul>
(1 + 1)<sup>n</sup> = 2<sup>n</sup> bulunur.<br />
<ul>
<li>(x + y)<sup>n</sup> ifadesinin açılımındaki sabit terimi bulmak için x ile y yerine 0 yazılır.</li>
<li>(x + y)<sup>n</sup> ifadesinin açılımı x in azalan kuvvetlerine göre dizildiğinde baştan r + 1 inci terim:</li>
</ul>
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" class="aligncenter" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/6_binom.gif" /><br />
<ul>
<li>(x + y)<sup>2n</sup> nin açılımındaki ortanca terim:</li>
</ul>
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" class="aligncenter" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/7_binom.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 595px;">
<tbody>
<tr>
<td align="left" bgcolor="#eff0ef" valign="top"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<!--
<rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#"
xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/"
xmlns:trackback="http://madskills.com/public/xml/rss/module/trackback/">
<rdf:Description rdf:about="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/binom-acilimi.html"
dc:identifier="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/binom-acilimi.html"
dc:title="Binom Açılımı Ders Notu"
trackback:ping="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/binom-acilimi.html/trackback" />
</rdf:RDF>
-->
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-62439710958261096222017-12-03T12:51:00.003-08:002017-12-03T12:51:36.396-08:00Kombinasyon Ders Notu | 10. sınıf Matematik Konu Anlatımı<div class="breadcrumb">
</div>
<h1>
<b>KOMBİNASYON</b></h1>
Bu ders notumuzda bir çok sınavda karşımıza çıkan Matematik Kombinasyon konusunun geniş konu anlatımını, konun önemli yerlerini bulabilirsiniz.<br />
<span id="more-2869"></span><br />
<b>KOMBİNASYON (GRUPLAMA)</b><br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/1_kombinasyon-.gif" />olmak koşuluyla, n elemanlı bir A kümesinin r elemanlı alt kümelerinin her birine, A kümesinin r li kombinasyonu denir.<br />
n elemanlı kümenin r li kombinasyonlarının sayısı, K(n, r), C<sub>r</sub><sup>n</sup> ya da <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/2_kombinasyon-.gif" /> ile gösterilir.<br />
n elemanlı kümenin r li kombinasyonlarının sayısı:<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/3_kombinasyon-.gif" /><br />
<b>Kural</b><br />
<table border="5" id="table244">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"> <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/4_kombinasyon-.gif" /><br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/5_kombinasyon-.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<b>Kural</b><br />
<!-- /adman_adcode (middle) --><br />
<table border="5" id="table245">
<tbody>
<tr>
<td width="73%">n £ N olmak üzere, n elemanlı sonlu bir kümenin;0 elemanlı alt kümelerinin sayısı : <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/6_kombinasyon-.gif" />1 elemanlı alt kümelerinin sayısı : <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/7_kombinasyon-.gif" /><br />
2 elemanlı alt kümelerinin sayısı: <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/8_kombinasyon-.gif" /><br />
n elemanlı alt kümelerinin sayısı: <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/9_kombinasyon-.gif" /><br />
olduğundan tüm alt kümelerinin sayısı:<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/10_kombinasyon-.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 595px;">
<tbody>
<tr>
<td align="left" bgcolor="#eff0ef" valign="top"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<div class="code-block code-block-2" style="clear: both; margin: 8px auto; text-align: center;">
<div style="margin: 0 0 10px 0;">
<center>
<script async="" src="//pagead2.googlesyndication.com/pagead/js/adsbygoogle.js"></script>
<!-- derscalisiyorum-336x280 -->
<ins class="adsbygoogle" data-ad-client="ca-pub-8582549016978355" data-ad-slot="8467178774" style="display: inline-block; height: 280px; width: 336px;"></ins><script>
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
</script></center>
</div>
</div>
<!--
<rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#"
xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/"
xmlns:trackback="http://madskills.com/public/xml/rss/module/trackback/">
<rdf:Description rdf:about="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/kombinasyon.html"
dc:identifier="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/kombinasyon.html"
dc:title="Kombinasyon Ders Notu"
trackback:ping="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/kombinasyon.html/trackback" />
</rdf:RDF>
-->
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-49869868836386984992017-12-03T12:49:00.001-08:002017-12-03T12:49:30.923-08:00Olasılık Ders Notu | 10. sınıf Matematik Konu Anlatımı<div class="breadcrumb">
</div>
<br />
<div class="code-block code-block-1" style="clear: both; margin: 8px 0;">
<div style="float: left; overflow: hidden; width: 380px;">
<script async="" src="//pagead2.googlesyndication.com/pagead/js/adsbygoogle.js"></script>
<!-- Derscalisiyorum-Esnek -->
<br />
<ins class="adsbygoogle" data-ad-client="ca-pub-8582549016978355" data-ad-format="auto" data-ad-slot="9511655374" style="display: block;"></ins><script>
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
</script>
</div>
</div>
<b>A. TANIM</b><br />
Olasılık, sonucu kesin olmayan olaylarla ilgilenir. Bir zar atıldığında üst yüze gelen noktaların sayısının ne olacağı gibi şans oyunlarıyla ilgilenen olasılık teorisi günümüzde sosyal olaylar ve bilimsel<span id="more-2890"></span> çalışmalarda da kullanılmaktadır.<br />
<b>B. OLASILIK TERİMLERİ</b><br />
Bir madeni para havaya atıldığında yazı mı ya da tura mı geleceğini (v.b) tesbit etme işlemine <b>deney </b>denir.<br />
Bir deneyin her bir görüntüsüne (çıktısına) <b>sonuç </b>denir.<br />
Bir deneyin bütün sonuçlarını eleman kabul eden kümeye <b>örnek uzay </b>ve örnek uzayın her bir elemanına <b>örnek nokta </b>denir.<br />
Bir örnek uzayın her bir alt kümesine <b>olay </b>denir.<br />
Örnek uzayın alt kümelerinden olan boş kümeye <b>imkansız </b>(olanaksız) <b>olay </b>denir.<br />
Örnek uzayın bütün elemanlarını içeren alt kümesine <b>mutlak </b>(kesin) <b>olay </b>denir.<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">A ve B, E örnek uzayına ait iki olay olsun.<br />
<blockquote>
<blockquote>
<blockquote>
A Ç B = Æ</blockquote>
</blockquote>
</blockquote>
ise, A ve B olayına <b>ayrık olay </b>denir.</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<br />
<b>C. OLASILIK FONKSİYONU</b><br />
E örnek uzayının bütün alt kümelerinin oluşturduğu kuvvet kümesi K olsun.<br />
P : K ® [0, 1]<br />
biçiminde tanımlanan P fonksiyonuna <b>olasılık fonksiyonu </b>denir. A Î K ise P(A) gerçel sayısına A olayının <b>olasılığı </b>denir.<br />
Ü<b> 1)</b> Her A Î K için, 0 £ P(A) £ 1 dir. Yani, A olayının olasılığı 0 ile 1 arasındadır.<br />
<b> 2)</b> İmkansız olayın olasılığı 0 ve kesin olayın olasılığı 1 dir.<br />
<b> 3)</b> A, B Î K ve A Ç B = Æ ise,<br />
P(A È B) = P(A) + P(B) dir.<br />
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="8%"><b>1)</b></td>
<td width="92%"><b><img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/1_olasılık.gif" /></b></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<b> 2)</b> A Ì B ise P(A) £ P(B) dir.<br />
<b> 3)</b> A, A nın tümleyeni olmak üzere,<br />
P(A) + P(–A) = 1 dir.<br />
<b> 4)</b> P(A È B) = P(A) + P(B) – P(A Ç B)<br />
<b> 5)</b> A, B, C olayları E örnek uzayının ikişer ikişer ayrık bütün olayları ise,<br />
(E = A È B È C)<br />
P(A) + P(B) + P(C) = 1 dir.<br />
Ü <b>1)</b> n, paranın atılma sayısını veya para sayısını göstermek üzere, örnek uzay 2<sup>n</sup><br />
dir.<br />
Ü <b>2)</b> n, zarın atılma sayısını veya zar sayısını göstermek üzere, örnek uzay 6<sup>n</sup> dir.<br />
<b>D. BAĞIMSIZ VE BAĞIMLI OLAYLAR</b><br />
Bir olayın elde edilmesi, diğer olayın elde edilmesini etkilemiyorsa bu iki olaya bağımsız olaylar denir.<br />
Eğer iki olay bağımsız değil ise, bu olaylara birbirine <b>bağımlıdır </b>denir.<br />
Ü A ve B bağımsız iki olay olsun. A nın ve B nin gerçekleşme olasılığı :<br />
P(A Ç B) = P(A) . P(B) dir.<br />
<b>E. KOŞULLU OLASILIK</b><br />
A ve B, E örnek uzayında iki olay olsun. B olayının gerçekleşmiş olması durumunda, A olayının olasılığına, A olayının B ye bağlı koşullu olasılığı denir ve P(A B) ile gösterilir.<br />
<b><img alt="" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/2_olasılık.gif" height="62" title="2_olasılık" width="277" /></b><br />
Bir deneyde bir A olayının olasılığı x olsun. Bu deney n kez tekrarlandığında A olayının k kez gerçekleşmesi olasılığı,<br />
<img alt="" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/3_olasılık.gif" height="50" title="3_olasılık" width="154" /><br />
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 595px;">
<tbody>
<tr>
<td align="left" bgcolor="#eff0ef" valign="top"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<!--
<rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#"
xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/"
xmlns:trackback="http://madskills.com/public/xml/rss/module/trackback/">
<rdf:Description rdf:about="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/olasilik.html"
dc:identifier="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/olasilik.html"
dc:title="Olasılık Ders Notu"
trackback:ping="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/olasilik.html/trackback" />
</rdf:RDF>
-->
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-1110391392069381252017-12-03T12:44:00.000-08:002017-12-03T12:48:58.642-08:00Özel Tanımlı Fonksiyonlar Ders Notu | 10. sınıf Matematik Konu Anlatımı<div class="breadcrumb">
</div>
Bu ders notumuzda bir çok sınavda karşımıza çıkan Matematik Özel Tanımlı Fonksiyonlar konusunun geniş konu anlatımını, konun önemli yerlerini bulabilirsiniz.<br />
<b>A. BİR FONKSİYONUN TANIM KÜMESİ</b><br />
Kuralı verilmiş bir fonksiyonun tanımlı olduğu en geniş reel sayı kümesine o fonksiyonun tanım kümesi (tanım aralığı) denir.<br />
<b>1. Polinom Fonksiyonun Tanım Kümesi</b><br />
f(x) = a<sub>n</sub> x<sup>n</sup> + a<sub>n – 1</sub> x<sup>n – 1</sup> + …+ a<sub>1</sub>x + a<sub>0</sub><br />
şeklindeki reel katsayılı polinom fonksiyonları bütün reel sayılar için tanımlıdır.<br />
Tanım kümesi A ile gösterilirse, polinom fonksiyonlarının tanım kümesi <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/1_fonksiyonlars.gif" /> olur.<br />
<b>2. Rasyonel Fonksiyonların Tanım Kümesi</b><br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/2_fonksiyonlars.gif" />şeklindeki rasyonel fonksiyonlar<br />
Q(x) = 0 için tanımsızdır.<br />
Q(x) = 0 denkleminin çözüm kümesi Ç = B ise f(x) fonksiyonunun en geniş tanım kümesi (tanım aralığı) <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/3_fonksiyonlars.gif" /> olur.<br />
<b>3. Çift Dereceden Köklü Fonksiyonların Tanım Kümesi</b><br />
n bir pozitif tam sayı olmak üzere, <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/4_fonksiyonlars.gif" /> şeklindeki fonksiyonlar g(x) ³ 0 için tanımlıdır.<br />
g(x) ³ 0 eşitsizliğinin çözüm kümesi Ç = B ise f(x) fonksiyonunun en geniş tanım kümesi A = B dir.<br />
<b>4. Tek Dereceden Köklü Fonksiyonların Tanım Kümesi</b><br />
n bir pozitif tam sayı olmak üzere,<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/5_fonksiyonlars.gif" /><br />
fonksiyonu, g(x) in tanımlı olduğu her yerde tanımlıdır. g(x) in tanım kümesi B ise f(x) in tanım kümesi (aralığı) A = B dir.<br />
<b>B. PARÇALI FONKSİYONLAR</b><br />
Tanım kümesinin alt aralıklarında farklı birer kuralla tanımlanan fonksiyonlara parçalı fonksiyonlar adı verilir.<br />
<b>C. MUTLAK DEĞER FONKSİYONU</b><br />
f : A ® B fonksiyonu reel değerli bir fonksiyon olsun.<br />
şeklinde tanımlanan |f| fonksiyonuna f fonksiyonunun mutlak değer fonksiyonu denir.<br />
<!-- /adman_adcode (middle) --><a href="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/20_Oze61.gif"><img alt="" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/20_Oze61.gif" height="66" title="20_Oze6[1]" width="323" /></a><br />
<b>Kural</b><br />
<table border="5" id="table37">
<tbody>
<tr>
<td width="73%">Mutlak değerin tanımına göre, f(x) in negatif olmadığı yerde |f(x)| in grafiği f(x) in grafiği ile aynıdır. f(x) in negatif olduğu yerde |f(x)| in grafiği f(x) in grafiğinin Ox eksenine göre simetriğidir. Bu durumda, y = |f(x)| in grafiğini iki adımda çizebiliriz.1. Adım: y = f(x) in grafiği çizilir.<br />
2. Adım : Ox ekseninin üst tarafında kalan eğri aynen bırakılır. Ox ekseninin altında kalan kısmın Ox eksenine göre simetriği alınır.</td>
</tr>
</tbody>
</table>
D. İŞARET FONKSİYONU<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/6_fonksiyonlars.gif" />den <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/7_fonksiyonlars.gif" /> ye bir fonksiyon olmak üzere,<br />
<a href="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/20_Oze91.gif"><img alt="" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/20_Oze91.gif" height="88" title="derscalisiyorum.com.tr" width="269" /></a><br />
şeklinde tanımlanan fonksiyona f nin işaret fonksiyonu denir.<br />
<b>E. TAM DEĞER FONKSİYONU</b><br />
<b>1. Tam Değer Kavramı</b><br />
x bir reel sayı olmak üzere, x ten büyük olmayan en büyük tam sayıya x in tam değeri denir ve <img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/8_fonksiyonlars.gif" /> ile gösterilir. x bir reel sayı olmak üzere, x ten büyük olmayan en büyük tam sayı t ise,<br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/9_fonksiyonlars.gif" /><br />
olur.<br />
<b>2. Tam Değer Fonksiyonu</b><br />
<img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/10_fonksiyonlars.gif" /><br />
şeklinde tanımlanan fonksiyona tam değer fonksiyonu denir.<br />
<b>Kural</b><br />
<table border="5" id="table38">
<tbody>
<tr>
<td width="73%"><img alt="derscalisiyorum.com.tr" src="http://www.derscalisiyorum.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/11_fonksiyonlars.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 595px;">
<tbody>
<tr>
<td align="left" bgcolor="#eff0ef" valign="top"></td></tr>
</tbody></table>
<!--
<rdf:RDF xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#"
xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/"
xmlns:trackback="http://madskills.com/public/xml/rss/module/trackback/">
<rdf:Description rdf:about="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/ozel-tanimli-fonksiyonlar.html"
dc:identifier="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/ozel-tanimli-fonksiyonlar.html"
dc:title="Özel Tanımlı Fonksiyonlar Ders Notu"
trackback:ping="http://www.derscalisiyorum.com.tr/matematik-konu-anlatimi/ozel-tanimli-fonksiyonlar.html/trackback" />
</rdf:RDF>
-->
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-48032354653898245012013-08-05T09:34:00.000-07:002013-08-05T09:34:30.712-07:00Polinomlar - 10. sınıf Matematik Konu AnlatımıÜ P(x) polinomunun;<br />
Çift dereceli terimlerinin katsayıları toplamı:<br />
<img alt="derscalisiyorum.com" src="http://www.derscalisiyorum.com/wp-content/uploads/2011/06/1_polinomlar.gif" /><br />
Tek dereceli terimlerinin katsayıları toplamı:<br />
<img alt="derscalisiyorum.com" src="http://www.derscalisiyorum.com/wp-content/uploads/2011/06/2_polinomlar.gif" /><br />
<strong>E. POLİNOMLARDA İŞLEMLER</strong><br />
<strong>1. Toplama ve Çıkarma</strong><br />
P(x) = anxn + an – 1xn – 1 + an – 2xn – 2 + …<br />
Q(x) = bnxn + bn – 1xn – 1 + bn – 2xn – 2 + …<br />
olmak üzere,<br />
P(x) + Q(x) = (an + bn)xn + (an – 1 + bn–1)xn – 1 + …<br />
P(x) – Q(x) = (an – bn)xn + (an – 1 – bn–1)xn – 1 + …<br />
olur.<br />
<strong>2. Çarpma</strong><br />
İki polinomun çarpımı, birisinin her bir teriminin diğerinin her bir terimi ile ayrı ayrı çarpımlarından elde edilen terimlerin toplamına eşittir.<br />
<strong>3. Bölme</strong><br />
der [P(x)] ³ der [Q(x)] ve Q(x) ¹ 0 olmak üzere,<br />
<blockquote>
<img alt="derscalisiyorum.com" src="http://www.derscalisiyorum.com/wp-content/uploads/2011/06/3_polinomlar.gif" /></blockquote>
P(x) : Bölünen polinom<br />
Q(x) : Bölen polinom<br />
B(x) : Bölüm polinom<br />
K(x) : Kalan polinomdur.<br />
P(x) = Q(x) . B(x) + K(x)<br />
der [K(x)] < der [Q(x)]<br />
K(x) = 0 ise, P(x) polinomu Q(x) polinomuna tam bölünür.<br />
der [P(x)] = der [Q(x)] + der [B(x)]<br />
Polinomlarda bölme işlemi, sayılarda bölme işlemine benzer biçimde yapılır.<br />
Bunun için;<br />
<ol>
<li>Bölünen ve bölen polinomlar x in azalan kuvvetlerine göre sıralanır.</li>
<li>Bölünen polinom soldan ilk terimi, bölen polinomun ilk terimine bölünür.</li>
<li>Bulunan bu bölüm, bölen polinomun bütün te-rimleri ile çarpılarak, aynı dereceli terimler alt alta gelecek biçimde bölünen polinomun altına yazılır.</li>
<li>Bulunan sonuç, bölünen polinomdan çıkarılır. Fark polinomuna da aynı işlem uygulanır.</li>
<li>Yukarıdaki işlemlere, kalan polinomun derecesi bölen polinomun derecesinden küçük oluncaya kadar devam edilir.</li>
</ol>
<br />
<strong>F. KALAN POLİNOMUN BULUNMASI</strong><br />
Kalan polinomu, klasik bölme işlemiyle ya da aşağıdaki 3 yöntemden biri ile bulabiliriz.<br />
<strong>1. Bölen Birinci Dereceden İse</strong><br />
Bir polinomun ax + b ile bölümünden kalanı bulmak için, polinomda değişken yerine <img alt="derscalisiyorum.com" src="http://www.derscalisiyorum.com/wp-content/uploads/2011/06/4_polinomlar.gif" /> yazılır.<br />
<ul>
<li> P(x) in x – b ile bölümünden kalan P(b) dir.</li>
<li> P(mx + n) nin ax + b ile bölümünden kalan</li>
</ul>
<blockquote>
<img alt="derscalisiyorum.com" src="http://www.derscalisiyorum.com/wp-content/uploads/2011/06/5_polinomlar.gif" /></blockquote>
<strong>2. Bölen Çarpanlara Ayrılıyorsa</strong><br />
Bölen çarpanlara ayrılıyorsa, her çarpan sıfıra eşitlenir. Bulunan kökler polinomda yazılarak kalan bulunur.<br />
P(x) polinomunun a(x – b) . (x – c) ye bölümünden kalan mx + n ve bölüm polinom Q(x) ise,<br />
P(x) = a(x – b) . (x – c) . Q(x) + mx + n olur.<br />
P(b) = mb + n … (1)<br />
P(c) = mc + n … (2)<br />
(1) eşitliği ile (2) eşitliğinin ortak çözümünden m ve n bulunur.<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">Bölen polinomun derecesi n ise kalan polinomun derecesi en fazla (n – 1) dir.</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<strong>3. Bölen Çarpanlarına Ayrılamıyorsa</strong><br />
Bölen çarpanlarına ayrılamıyorsa aşağıdaki 2 yöntem sırasıyla uygulanarak kalan polinom bulunur.<br />
<strong>1) </strong>Bölen polinom sıfıra eşitlenerek en büyük dereceli değişkenin eşiti bulunur.<br />
<strong>2)</strong> Bulunan ifade bölünen polinomda yazılır.<br />
<ul>
<li> P(x) polinomunun ax<sup>2 </sup>+ bx + c ile bölü-münden kalanı bulmak için P(x) polinomunda x<sup>2</sup> yerine yazılır.</li>
</ul>
<strong>4. P(x) Polinomu (ax + b)n İle Tam Bölünüyorsa,</strong> (n Î N+)<br />
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><img alt="derscalisiyorum.com" src="http://www.derscalisiyorum.com/wp-content/uploads/2011/06/6_polinomlar.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">P(x) = ax<sup>n</sup> + bx<sup>m</sup> + d ise,P<sup>ı</sup>(x) = a . nx<sup>n–1</sup> + b . mxm–1 + 0P<sup>ıı</sup>(x) = a . n . (n – 1)x<sup>n – 2</sup> + b . m(m –1) . x<sup>m – 2</sup> dir.</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">P(x) polinomunun (x – a) ile bölümünden elde edilen bölüm Q(x) ve kalan k1, Q(x) polinomunun (x – b) ile bölümünden kalan k<sub>2</sub> ise,P(x) in (x – a) (x – b) ile bölümünden kalanK(x) = (x – a) k<sub>2</sub> + k<sub>1</sub> olur.</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<strong>G. BASİT KESİRLERE AYIRMA</strong><br />
a, b, c, d, e, f A, B birer reel (gerçel) sayı olmak üzere,<br />
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><img alt="derscalisiyorum.com" src="http://www.derscalisiyorum.com/wp-content/uploads/2011/06/7_polinomlar.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
eşitliğinde A yı bulmak için, A nın paydasının kökü bulunur.<br />
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><img alt="derscalisiyorum.com" src="http://www.derscalisiyorum.com/wp-content/uploads/2011/06/8_polinomlar.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Bulunan bu değer eşitliğin sol yanında A nın paydası atılarak elde edilen <img alt="derscalisiyorum.com" src="http://www.derscalisiyorum.com/wp-content/uploads/2011/06/9_polinomlar.gif" /> de yazılır.<br />
Aynı işlemler B için de yapılır.<br />
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><img alt="derscalisiyorum.com" src="http://www.derscalisiyorum.com/wp-content/uploads/2011/06/10_polinomlar.gif" /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<br />
<strong>H. DERECE İLE İLGİLİ İŞLEMLER</strong><br />
m > n olmak üzere,<br />
der[P(x)] = m<br />
der[Q(x)] = n olsun.<br />
Buna göre,<br />
<ol>
<li>der[P(x) ± Q(x)] = m tir.</li>
<li>der[P(x) . Q(x)] = m + n dir.</li>
<li>P(x) in Q(x) ile bölümünden elde edilen bölüm B(x) ise, der[B(x)] = m – n dir.</li>
<li>k Î N<sup>+</sup> için der[P<sup>k</sup>(x)] = k . m dir.</li>
<li>der[P(kx)] = m, k ¹ 0 dır.</li>
</ol>
Unknownnoreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-19305974817052273142013-01-19T23:40:00.003-08:002013-01-19T23:41:38.731-08:00Ege ve Yunan Medeniyetleri - 9. Sınıf Tarih Konu Anlatımı<b>EGE VE YUNAN <b>MEDENİYETLERİ</b></b><br />
Girit Adası, Yunanistan, Makedonya, Trakya, Batı Anadolu ve Ege Adalarında yaşayan toplulukların<br />
meydana getirdiği medeniyettir.<span id="more-30493"></span><br />
<b>A)- GIRIT MEDENİYETİ:</b> Ege ve Yunan Medeniyetinin ilk ortaya çıktığı yer GIRIT ADASI’dır. Bu medeniyet<br />
buradan diğer adalara, Mora ve Yunanistan’a yayılmıştır. En önemli eserleri KNOSSOS SARAYI’dır.<br />
<b>B)- MIKEN MEDENİYETİ(AKALAR):</b> Anadolu’dan MÖ. II. binde Yunanistan’a gelen AKALAR tarafından<br />
kurulmuştur.<br />
* Şehir devletleri halinde yaşadılar. En önemli şehirleri MIKEN’dir. (Bu yüzden Miken Medeniyeti<br />
diye anılır.)<br />
* Akaların siyasi tarihinin en önemli olayı TRUVA SAVAŞLARI’dır. (Boğazların egemenliği için<br />
Mikenlilerle Truvalılar arasında yapılmıştır. Truva Savaşları tarihte ilk defa “Boğazlar<br />
Sorununu ortaya çıkarmıştır. Homeros’un ILYADA adlı eserinde bu savaşlar anlatılır.<br />
* Önemli Mimari eserleri Miken ve Tirins Şatoları’dır.<br />
* Miken Uygarlığı DORLAR tarafından yıkılmıştır.<br />
<b>C)- YUNAN MEDENİYETİ</b>: Akalara son veren DORLAR tarafından kurulan bir medeniyettir. Yunan<br />
Medeniyeti kendinden sonraki Hellen ve Roma Medeniyetleri üzerinde etkili olmuştur.<br />
* POLIS adı verilen şehir devletleri kurdular. Önemli şehir devletleri Atina, Sparta ve<br />
Korint’dir.<br />
* Yunan şehir devletleri güç olarak birbirlerine denk olduklarından, birbirlerine karşı üstünlük<br />
sağlayamamışlardır. Bu nedenle Yunanistan’da ilk çağda milli bütünlük sağlanamamıştır.<br />
<b>NOT:</b> Sadece ülkelerini ele geçirmeye çalışan Persler’e karşı birlik sağlamışlar ve PELEPONNES<br />
savaşlarında Persler’i yenilgiye uğratmışlardır.<br />
* Yunanistan’da Halk; Soylular, tüccarlar, köylüler ve köleler olmak üzere sınıflara ayrılmıştı.<br />
Bu sınıf farkları sınıflar arası çekişme ve mücadeleyi doğurmuştur.Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-79701200758682393712013-01-19T23:40:00.000-08:002013-01-19T23:41:38.741-08:00AVRUPA(BATI) HUNLARI VE KAVİMLER GÖÇÜ - 9. Sınıf Tarih Konu Anlatımı<b>AVRUPA(BATI) HUNLARI VE KAVİMLER GÖÇÜ</b><br />
<b>KAVİMLER GÖÇÜ(375):</b><br />
Çiçi’ye bağlı Batı Hunları Çin’in ve Doğu Hunları’nın baskısıyla Aral Gölü civarına göç etmişlerdi.<br />
Burada 200 sene hayatlarını sürdüren Batı Hunlarının nüfusları arttı. Toprakları yetersiz kalmaya<br />
başladı ve başka Türk Boylarının katılmasıyla<span id="more-30498"></span> güçlendiler. MS. 374 yılında VOLGA (ITIL) nehrini aşarak<br />
Batı’ya (Avrupa’ya) doğru ilerlemeye başladılar. Türklerin bu ilerlemeleri karşısında önlerinde bulunan<br />
Vizigot, Ostrogot, Vandal, Sakson, Frank, Germen gibi bir çok kavim hareketlenerek Türklerden kaçmaya<br />
başladılar.<br />
Böylece Batı Hun Türklerinin, sebep olduğu bu olaya tarihte KAVIMLER GÖÇÜ adı verilir.(375)<br />
<b><b>KAVİMLER </b>GÖÇÜNÜN SONUÇLARI:</b><br />
1)- Roma Imparatorluğu; Doğu ve Batı Roma Imparatorluğu olmak üzere ikiye ayrıldı.(395). Batı Roma<br />
Imparatorluğu 476 yılında bu Germen kavimleri tarafından yıkıldı.<br />
2)- Avrupa’nın ETNIK yapısı değişti. (Germen kavimlerinin Avrupa’daki yerli kavimlerle karışması<br />
sonucu yeni milletler ortaya çıktı.)<br />
3)- Türkler Avrupa’da BATI HUN DEVLETI’ni(AVRUPA HUN) kurdular.<br />
4)- Ingiltere, Fransa gibi Avrupa devletlerinin temeli atıldı.<br />
5)- Avrupa’da FEODALITE (DEREBEYLIK) rejimi ortaya çıktı.<br />
6)- Ilk çağ kapandı, Ortaçağ başladı.<br />
<b>AVRUPA HUN (BATI HUN) DEVLETİ</b><br />
Kavimler göçünü başlatan Batı Hunları tarafından kurulmuştur. Ilk hükümdarları BALAMIR, en önemli<br />
hükümdarları ATTILA’dır.<br />
<b>NOT:</b> Anadolu’ya ilk Türk akınları Avrupa Hunları tarafından yapılmıştır.<br />
<b>ULDIZ’IN ROMA SIYASETI:</b> Balamirden sonra Batı Hunlarının başına geçen Uldız, Roma Imparatorluğuna<br />
karşı akılcı bir siyaset izlemiştir. Hunların düşmanları Germen Kavimleri ile savaştığından, Batı<br />
Roma Imparatorluğu ile iyi geçinmiş, Doğu Roma’yı(Bizans) ise baskı altına almaya çalışmıştır.<br />
<b>ATTILA DÖNEMİ</b><br />
Attila başlangıçta ULDIZ’ın siyasetini takip etmiş ve Bizans’ı baskı altına almak üzere Balkan seferleri düzenlemiştir. Bizans’ı MARGUS ve ANATOLYUS antlaşmaları ile ağır ve vergilere bağlamıştır. Bizans’ı dize getiren Atilla daha sonra Batı Roma üzerine yönelmiştir.<br />
<b>ATTILLA’NIN BATI ROMA SEFERLERİ:</b><br />
1)- Galya Seferi: Batı Roma Ordusuyla KATALON savaşını yaptı. Kesin sonuç alınamadı.(451)<br />
2)- Italya Seferi: Bir yıl sonra 452′de Attila ikinci sefere çıktı. Bu defa Roma ordusu Attila’nın<br />
karşısına çıkmaya cesaret edemedi. Romalılar Papayı Attila’ya elçi olarak gönderdiler.<br />
Papayla görüşen Attila Roma’ya girmekten vazgeçerek geri döndü.<br />
Attila’nın ölümünden sonra Avrupa Hun Devleti eski gücünü koruyamayarak dağıldı.Unknownnoreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-85107756092326527502013-01-19T23:39:00.001-08:002013-01-19T23:41:38.742-08:00TÜRKLERE KARŞI ÇİN SİYASETİ (POLİTİKASI) - 9. Sınıf Tarih Konu Anlatımı<b>TÜRKLERE KARŞI ÇİN SİYASETİ (POLİTİKASI)</b><br />
Çin bozkır göçebe hayatı yaşayan ve savaşçılıkları gelişmiş olan Türk Ordusu karşısında çaresiz kalıyordu. Hatta Türk Akınlarını durdurmak için ÇIN SEDDI’ni yaptırmıştı. Buna rağmen Türkleri durduramamıştı. <span id="more-30501"></span>Bu durum karşısında çaresiz kalan Çin şu siyaseti takip etti:<br />
1- Çin prenslerini Hun Hakanlarıyla evlendirerek, prensesin yanında Hun sarayına çok sayıda hizmetkar<br />
gönderdiler. Bu hizmetkarlar casusluk faaliyetinde bulunarak,Türkler hakkında bilgi topladılar.<br />
2- Türk Beylerine hediyeler göndererek, onları kendilerine bağlamaya ve ekonomik olarak Çin’e bağımlı<br />
yaşamaya alıştırdılar.<br />
3- Hediyeleri ve ekonomik yardımları birden keserek, Türkleri itaat altına almaya çalıştılar.<br />
4- Türk Beylerini birbirlerine karşı kışkırtarak, Türk devletinin parçalanmasını sağladılar.<br />
<b>ÖRNEK:</b><br />
Bu konuda en iyi örneklerden biri, Asya Hun Devleti’nin Batı ve Doğu Hun Devleti diye ikiye ayrılması olayıdır.<br />
Bu dönemde Hun Devletinin başına geçen HUANYEH, Çin’in ekonomik yardımları kesmesi üzerine, kurultayı toplayarak, Çin’e bağlanmayı teklif etti. Ancak kardeşi ÇIÇI “Bağımsızlığımız herşeyden önce gelir.” diyerek, Huanyeh’e karşı çıktı. Böylece Hunlar ikiye ayrıldı. Çin ile birleşen Huanyeh, kardeşi Batı Hun Hakanı Çiçi üzerine giderek, Batı Hun Devletini ortadan kaldırdı. Batı Hun Halkı Aral gölü çevresine göç etmek zorunda kaldı.<br />
<b>TÜRKLERDE VERASET SİSTEMİ NASILDI?</b><br />
Türklerde devlet hükümdar ailesinin ortak malı sayılırdı. Ve ülke hükümdarın sağlığında oğulları arasında paylaştırılırdı. Her prensin(TEKIN) hükümdar olma hakkı vardı.<br />
<b>NOT:</b> Bu anlayış Türk devletlerinde sık sık taht kavgalarının çıkmasına ve Türk devletlerinin parçalanmasına sebep olmuştur.Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-20576081048270041992013-01-19T23:38:00.001-08:002013-01-19T23:41:38.732-08:00Otuz Yıl Savaşları - 9. Sınıf Tarih Konu Anlatımı<b>OTUZ YIL SAVAŞLARI</b><br />
Otuzyıl Savaşları on yedinci yüzyılda Hıristiyanlığın Avrupa kıtasındaki mezhep kavgalarının 1618-1648 yılları arasındaki safhası. On altıncı yüzyılda başlayan mezhep kavgaları, 17. yüzyılda da devam etti. Otuzyıl savaşları tarih olarak 1618-1648 olarak sınıflandırılmasa da, Ünlü <span id="more-30507"></span>olanı bununla adlandırılmasıdır.<br />
Avrupa’daki dini kökenli mezhep savaşlarının sonuncusu kabul edilen Otuzyıl Savaşları, Katolik Kutsal Imparatorluğa karşı Protestan Alman prenslerinin mücadelesi olarak başladı. Dini sebeplerle başlayan savaşlarda, Habsburg ve Bourbon hanedanlarının siyasi mücadelesinin de rolü vardır. Ayrıca 3 Ekim 1555 Augsburg Antlaşmasıyla yasaklanan, kilise mallarının kamulaştırılmasına Protestan prensler tarafından devam edilmesi, bazı Alman prenslerinin bu antlaşmada tanınmayan Kalvinciliği benimsemeleri, Maximilian Von Bayern ile Ferdinand Von Steiermark dükleri tarafından desteklenen tarikatçı Cizvitlerin karşı reformu büyük bir şiddetle tatbik etmeleri savaşların temel sebeplerinden sayılabilir. Katolik ilerlemelerine karşı koyabilmek için bir Kalvenci olan Pflaz, 1608′de Seçici bütün Protestan devletlerinden meydana gelen “Protestan Birliğiâ€ni kurdu. Bavyera Dükü de 1609′da Katolik devletlerle prensliklerin katıldığı “Kutsal Alman Birliğiâ€ni Protestan Birliğe karşı kurdu. Her birlik silahlanarak ordu hazırladı. Birlik kuvvetlerinin başına Ünlü kumandanlar getirildi. Protestan Birliği Ordusu Mansfeld ve Thurn, Kutsal Alman Birliği Ordusu da Tilly kontu kumandasındaydı. Bohemya Protestanları, Ferdinand Von Steiermark’ın 1617′de kral seçilmesiyle, 1609′daki Kralın buyruklarının kalkması korkusuyla Imparator Matthias’ın iki yardımcısını 23Mayıs 1618′de Prag’da pencereden atıp, asi bir hükümet kurdular. Çekler, Imparator Matthias’ın 1619 Martında ölümünden sonra Ferdinand Von Streiermark’ın Ağustosta tahttan düştüğünü ilan ederek, tacı, Protestan Birliğinden Pfalz, seçici Beşinci Friedrich’e verdiler. Ferdinand Von Steiermark, seçiciler topluluğu içinde çoğunluğu Protestanlara veren bu kararı tanımadı. Bavyera birliklerinin desteğiyle Prag yakınlarındaki Bela Hora’da 8 Kasım 1620 tarihinde zafer kazandı. 1621′de Bohemya’da çok ağır bir baskı idaresi devam ederken, imparator, Pflaz ünvanını kaldırdıktan sonra seçicilik hakkını Bavyera düküne verdi. Katolikler Seçiciler Meclisinde çoğunluğu sağlayınca, Alman Protestan prenslerini korkutan bu cüretli siyaset, çatışmanın yayılmasına sebep oldu.<br />
Ikinci Ferdinand ünvanını alan Ferdinand Von Steiermark Pflaz’ın kaldırılmasından sonra Almanya içlerinde ilerledi. On iki yıl sonra 1621′de Hollanda da, Ispanya-Flemenk Antlaşmasının bozulmasıyla, savaş tekrar başladı. Fransız Richelien, Ispanya ve Avusturya Habsburglarının ittifakının önüne geçmek için 1625′te Valteline’i işgal etti. Danimarka Kralı Dördüncü Christian’ı destekledi. Ikinci Ferdinand güçlenerek, 6 Mart 1629′da Iade Fermanını çıkardı. Ikinci Ferdinand, Regensburg Diyet Meclisinin desteği ile 1630′da oğlunu Roma Kralı tayin etmek isteyince, Alman ve Bavyera seçicileriyle birlikte Fransız diplomasisinin ortaklaşa hareketi neticesinde buna muvaffak olamadı.<br />
Richelieu, Ikinci Ferdinand’ın faaliyetlerine karşı Isveç Kralını ona rakip çıkardı. Isveç KralıIkinci Gustaf Adolf, koyu bir Protestan olup, Baltık Denizini ülkesinin gölü haline getirmek idealindeydi. Ikinci Gustaf, köylülerden meydana gelen, dindar, disiplinli, iyi teçhiz edilmiş milli bir orduya sahipti. Tilly, 1631 Mayısında Magdebur’u yağmalayıp, yerle bir edince, Isveçliler de Baltık Denizi kıyısındaki Pomeranya’ya girdi. Isveç Kralı, Saksonya ile müttefik olup, 17 Eylül 1631′de Breitenfield’de Tilly’i yendi. Ikinci Gustaf’ın Ren’e yürümesi, Fransa’yı da telaşlandırdı. Fransızlar Lorraine’ye ihtiyati askeri birlikler yerleştirdi. Ikinci Gustaf, Bavyera’yı istila ve Bohemya’yı tehdit etti.<br />
Danimarkalı kumandan Wallenstein’i, 16 Kasım 1632′de Lützen’de yendiyse de, Ikinci Gustaf bu savaşta öldü. Wallenstein, Bohemya tacına göz diktiği şüphesiyle, 25 Şubat 1634′te öldürüldü. Imparatorluk için Isveç tehlikesi devam ediyordu. Şansölye Oxenstierne, General Bernhard on Weimar’ın emrine verilen orduyu toplayarak, 23 Nisan 1633′te Protestan prensleriyle bir koalisyon kurmuştu. Alman prenslerinden kurulu, Heilbroon Birliği; 5-6 Eylül 1634′te imparatorcularla Ispanyolların Isveçlilere karşı Nördingen’de zafer kazanmalarıyla dağıtıldı. Isveçliler, Main’in ötesine çekilip, 1635′te Saksonya bütün birliklerin dağılması esasını getiren Prag Antlaşmasını imzaladı. Fransız Richelien, Birleşik Eyaletler karşısında hareket serbestliğine kavuşan Imparatorun müdahalesini önlemek için Şansölye Oxenstierne ile 28 Nisan 1635′te ittifak kurdu. Richelien, 19 Mayıs 1935′te Ispanya’ya Kutsal Imparatorluk da, 1636′da Fransa’ya savaş ilan etti. Ispanyollarla Imparatorcular Saint Jean de Losne’yi kuşatıp, Corbei’yi alarak, Paris’i tehdit etmeye başladılar. Saint Jean de Losne direnişi ve Corbei’nin geri alınması, 1638′den sonra Bernhard Von Weimar tarafından Alscae’da ve Isveçli Baner’in Almanya’ya saldırıları, Kutsal Imparatorluğun durumunu düzeltti. 1639′da Bernhard Von Weimar’ın ölümüyle, Fransa onun ordusuna sahip olarak, Alsace’ı işgal edip, 1641′de Isveç ile ittifakını yeniledi. Fransız Richelieu, Ispanya’ya karşı, Portekiz ile Katolonya’yı isyana teşvik etti. Fransa, 1640′ta Arras ve Perpignan’ı işgal ederek, 1643′te Rocrai’de ücretli asker olan Korkunç Ispanyol Tercio’yı yendi. Isveçliler de 1645′te Almanya, Bohemya ve Moravya’yı geçerek, Viyana’yı tehdide başladılarsa da, Saksonya’ya çekildiler. 1645-1648 yılları arasında Güney Almanya’da ileri yürüyüşe devam ettiler. 1647′de Bavyera’yı antlaşma istemek zorunda bıraktılar. Bu gelişmeler ve Alman prens ve prenslik şehrinden baskı gören imparator, 1640 yılından itibaren Brendenburg ile Saksonya’nın fiili desteğini kaybedince; 1644′te Fransa, Isveç ve müttefikleriyle Münster ve Osnmabrück’te sulh görüşmelerine başlamıştı. Bu görüşmeler 1648′de Vestfalya Antlaşmalarıyla sona erdi. Otuzyıl Savaşlarının sonu kabul edilen 1648 Vestfalya Antlaşmalarıyla, Kutsal Imparatorluğun iktidarı zayıfladı. Almanya’nın Fransa ve Isveç tarafından kontrolüne imkan verildi. Ispanya, 1648′de Münster’deki antlaşmayla Birleşik Eyaletlerin istiklalini tanıyınca; Fransa ile görüşmeleri reddetti. Bu durum savaşı neticelendiren antlaşmaları tehlikeye düşürdü. Ispanya’nın saldırılarını Fransa püskürttü. 1658′de Ingilizler de Ispanyolları yendiler. Ispanya 1659′da Ren Birliğiyle Pireneler Sulh Antlaşmasını imzaladı. 1660-1661′de Birinci Kuzey Antlaşması imzalanarak anlaşmazlıklara son verildi.<br />
Otuzyıl Savaşları neticesinde Kutsal Imparatorluk parçalandı. Milyonlarca insan öldü. Savaş öncesi nüfusu on altı milyon olan; Bohemya, Bredenburg, Pomeranya, Rheinland bölgelerinin nüfusu altı milyona düştü. Almanya’nın, dünya siyasetinden 19. yüzyılın ortalarına kadar çekilmesinin sebebi Otuzyıl Savaşlarının getirdiği; katliam, yağma ve yıkımdır. Fransa ve Isveç toprak kazandı. Habsburg ve Bourbon hanedanlarının düşmanlığını daha da artırdı. Ispanya dahil, savaşa katılan devletlerin hazinesi boşalıp, iktisadi çöküntü başladı. Iç savaşın getirdiği yağma ve yıkım ülkelere çok pahalıya maloldu. Diğer taraftan bu mücadeleler savaş sanatına ve sanayinin gelişmesine yolaçtı. Ordular toplar ve fitilli tüfeklerle donatıldı. Silahların çeşitleri gelişti. Topçuluk piyade sınıfından ayrıldı. Avrupa’da süvari birlikleri kuruldu. Milli ve daimi ordular kuruldu.<br />
<b>Otuz Yıl Savaşları, 1618-1648</b><br />
Katolik ve Protestan davası üzerinde Alman topraklarında sürdürülen bir dizi uluslararası ve iç savaş (1618-1648). Savaşın nedenine bakıldığında, 1555 yılında yapılan Augsburg anlaşmasının uygulamada yürümediğini görüyoruz. Bu anlaşma her devlete vatandaşlarının dinini belirleme yetkisini tanımıştı. Ancak protestanlar anlaşmanın başarısızlığa uğradığını gördüklerinde, haklarını savunmak için aralarında birlik kurdular ve 1618′de başlattıkları ayaklanma, Otuz Yıl Savaşlarının başlangıcı sayılır. Protestanlar dışarıdan destek sağlamak için Ingiltere, Fransa ve Hollanda nezdinde girişimlerde bulundular. Katolik Alman devletleri ise 1609′da Kutsal Roma Imparatoru’nun desteği ve Bavyera’nın önderliğinde birleştiler. Savaş, oluşan bu iki kamp arasında başladı. Bunun sonucu da, savaş karmaşık bir hal aldı. Savaş bir kere Katolik ve Protestanlar arasında bir Alman Iç Savaşı, diğer taraftan da Kutsal Roma Imparatoru ile bağımsızlıklarını sağlamak için çabalayan üye devletleri arasında sürdürülen bir savaş niteliğini aldı. Ayrıca işin içine Fransa, Habsburglar, Ispanya, Hollanda, Danimarka, Isveç ve Transilvanya’nın karışması, savaşın uluslararası bir nitelik almasını sağladı. Savaş Protestanlar’ın zaferi sonucu 1648 tarihli Westphalia (Vestefalya) barışı ile bitmiştir.<br />
Savaş sonunda, Avrupa güç dengesi tamamen değişmişti. Ispanya Batı Avrupa’daki üstünlüğünü yitirmiş, Fransa Avrupa’da en güçlü hale gelmişti. Isveç, Baltık denizinde üstünlük sağlamış, Flemenk Cumhuriyeti bütün ülkeler tarafından bağımsız bir cumhuriyet olarak tanınmıştı. Kutsal Roma Imparatorluğu’na bağlı bütün devletler tam bağımsız hale gelmişlerdi. Kilisenin gücü sınırlandırılmış, Augsburg barışının hükümleri yinelenmiş ve Almanya’da Katolik, Protestanlık ve Calvinizm geçerli dinler haline gelmiştir. Artık Avrupa, kendi yasalarına göre davaranan, kendi ekonomik ve siyasal çıkarlarını izleyen, istediği tarafta yeralan, ittifaklar kuran ve bozan modern bağımsız devletlerden oluşacaktır. Bugün anladığımız anlamda devletlerin oluşturulduğu uluslararası sistem, Westphalia Barışı ile kurulmuştur.<br />
Protestanlar haklarını savunmak için aralarında birlik kurup 1618 yılında Bohemya’da ayaklandılar. Katolik Alman devletleri Kutsal Roma-Germen imparatoru II. Ferdinand’ın liderliğinde birleştiler. Protestanlar ise dışardan destek sağlayabilmek amacıyla Ingiltere, Hollanda, Fransa nezdinde girişimlerde bulundular. Öte yandan, Katolik Almanlar Ispanyanın desteğine güveniyorlardı. Fransa Katolik olmasına karşın Habsburg hanedanıyla mücadele içinde olduğundan dolayı Isveç, Alman ve Hollanda Protestanlarıyla anlaşarak Kutsal Roma-Germen imparatoruna karşı savaş açtılar. Bunun ana nedeni, Fransız Kralı XIV. Louis’in amacının Ispanya topraklarına veraset yoluyla sahip olarak Kutsal Roma-Germen topraklarında ilerlemeye devam etmek istemesiydi. Böylece, Fransa Avrupa kıtasına hakim olacak ve Amerika kıtasındaki sömürgelerin yeni efendisi bir deniz gücü olacaktı. Bunun içinde doğal olarak ilk önce Fransa’yı çevrelemiş olan Katolik Ispanya ve Kutsal Roma-Germen Imparatorluklarıyla mücadele etmek zorunda olacaktı. Protestanların Katolikleri mağlup etmesiyle birlikte 1648 yılında Westphalia Barış Antlaşması imzalanarak Otuz Yıl Savaşları son bulmuştur. Buna göre:<br />
1. Kutsal Roma-Germen Imparatoru Almanprenslerin dinsel-politik serbestliklerini tanıyacaktı<br />
2. Almanya’da Katolikliğin yanında Protestanlık ve Kalvinizm geçerli mezhepler olacaktı.<br />
3. Flemenk Cumhuriyeti bağımsız hale gelecekti.<br />
Böylece, Uluslararası hukuk bakımından Kutsal Roma Germen imparatorluğunun parçalanmış ve Alman prenslerinin bağımsız hale gelmişlerdir. Böylece Avrupa kıtasında güç dengesi tamamen değişmiş oldu. Ispanya Avrupa’daki üstünlüğünü kaybederken, Fransa en güçlü devlet haline gelmiş ve Isveç Baltık Denizi Bölgesinde hakimiyetini kurmuştur. Bununla beraber, daha önceki uluslararası toplantılar dinsel nitelikteyken, Westphalia devlet, savaş ve iktidar sorunlarının tartışıldığı laik bir konferans olmuş ve toplantılar sırasında Papalık temsilcisi dinlenilmediği gibi antlaşma metni Papaya imzalattırılmamıştır. Dolayısıyla, kilisenin politik gücü iyice sınırlandırılmış ve Avrupa kıtasında kendi kanunlarına göre davranan, kendi milli politik ve ekonomik menfaatlerini gözeten, ittifaklar kuran ve bozan modern bağımsız devletler oluşmuştur. Bugünkü anlamda devletlerin oluşturduğu uluslar arası sistem Wstphalia Antlaşmasının sonucudur.Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-18185174690482357832013-01-19T23:37:00.004-08:002013-01-19T23:41:38.730-08:00Yedi Yıl Savaşları - 9. Sınıf Tarih Konu Anlatımı<b>YEDİ YIL SAVAŞLARI</b><br />
Yedi Yıl Savaşları, Avrupa’nın belli başlı devletleri arasında, 1756-1763 arasında gerçekleşen bir dizi askeri çatışmadır. Avusturya, Avusturya Veraset Savaşları’nda (1740-1748) elinden çıkan Silezya bölgesini geri alabilmek için ittifak arayışı içindeydi. Fransa, Saksonya, Isveç ve Rusya ile bir ittifak oluşturmuştur. Prusya ise Ingiltere ile ittifaka gitmiştir. Esasen gerek Avusturya <span id="more-30504"></span>Veraset Savaşları, gerekse de Yedi Yıl Savaşları, aynı stratejik hedeflere yönelik savaşlardır ve tek bir savaşlar dizisi olarak kabul edilir. Bir yanda, Ingiltere ve Fransa arasında, denizaşırı sömürgelerin ve dünya denizlerindeki üstünlüğün kontrolu, diğer yandan da Orta Avrupa’da Avusturya ile Prusya arasında, bir güçler dengesi arayışı olarak kabul edilmelidir. Karşısındak bu güçlü ittifakı, ilk saldırıyı kendisi yaparak parçalamayı amaçlayan Prusya kralı II. Friedrich, 1756 yılında Saksonya’nın merkezi Dresden’e saldırarak kenti almıştır. Bir dizi küçük çaplı çatışmadan da başarılı çıkan II. Friedrich, 6 Mayıs 1757 tarihinde Prag Çatışması’nda Avusturya’yı yenilgiye uğratmıştır. Ancak ertesi sene yenilerek Bohemya’dan çekilmek zorunda kalmıştır. Ardından Isveç ve Rusya, Doğu Prusya’ya saldırdılar.<br />
Ruslar burada Prusya orduları karşısında belirgin bir başarı kazanmışlardır. Fransa ise batıdan Silezya’ya saldırdı. II. Friedrich bu saldırıyı karşılamış ve güçlü Fransız ordusunu bozguna uğratmıştır. 5 Aralık 1757 günü ise Avusturya birlikleri karşısında parlak bir zafer kazandı. 21 Haziran 1758 tarihinde Ingiliz ordusu Fransız ordusunu bozguna uğratmış, ardından II. Friedrich, Doğu Prusya’da Rus ordularını geri çekilmek zorunda bırakmıştır. Ancak 12 Ağustos 1759 tarihinde Avusturya – Rusya birleşik ordusuna yenildi. Bu yenilgi Prusya’nın zaten sınırlı olan askeri olanaklarını da tüketmiş oldu. II. Friedrich artık taarruz edecek askeri güce sahip değildir ve savunmada bile Ingiltere’nin mali desteğine güvenmektedir. Aralık 1762′de Çariçe Tsaritsa’nın ölümü ve yerine Prusya’ya düşmanca tutumlar beslemeyen II. Petro’nun tahta geçmesi II. Friedrich’i Rusya ile bir barış anlaşması yapmaya itmiştir. Ardından II. Petro’nun arabuluculuğuyla Isveç’le barış imzalandı. Rusya ve Isveç’in çekilmesiyle zayıflayan Fransız – Avusturya ittifakı, barış istemek zorunda kalmıştır.<br />
10 Şubat 1763 tarihinde Fransa ile Ingiltere arasında imzalanan Paris Antlaşmasıyla, Kuzey Amerika ve Hindistan’daki Fransız sömürgeleri üzerinde hakimiyet Ingiltere’ye geçmiştir. Prusya ile Avusturya arasındaki bu savaşlara Fransa ve Ingiltere’nin katılması esasen, aralarında yüzyılı geçkin zamandır süregelen sömürgecilik ve deniz üstünlüğü için olan politik mücadelelerdir. 15 Şubat 1763 tarihinde Avusturya ile Prusya arasında imzalanan Hubertusburg Anlaşması’yla da Silezya Prusya’ya bırakıldı.<br />
<b>Sonuçları:</b><br />
Yedi Yıl Savaşları’nın sonucundaki Paris Antlaşmasıyla, Ingiltere, dünya çapında deniz üstünlüğünü ve sömürgeciliğini pekiştirmiştir. Böylece hem ekonomik bakımdan hem de politik bakımdan Fransa güç kaybederken, Ingiltere denizlerdeki ve denizaşırı sömürgecilik yarışındaki üstünlüğünü sağlamlaştırılmıştır. Hubertusburg Anlaşması’yla da artık Prusya, Avrupa’nın askeri – politik anlamda güçlü devletlerinden biridir. Ayrıca Prusya, Avusturya karşısına daha etkin bir biçimde Almanya toprakları üzerinde politik bir güç olarak ortaya çıkmış bulunmaktadır. Bu durum, Almanya’nın birleşmesi süreci için son derece elverişli bir zemin hazırlamıştır. Öte yandan Ingiltere’nin Yedi Yıl Savaşları’nın yol açtığı ek mali yükleri, Amerika Kıtasındaki kolonilerinde ek ve arttırılan vergilerle karşılama politikası da Yedi Yıl Savaşları’nın önemli sonuçlarından biridir. Bu vergilendirme politikası Amerika kıtasındaki Ingiliz kolonilerinin Onüç Koloni birleşerek bir bağımsızlık savaşını başlatmalarına yol açmıştır. Amerikan Bağımsızlık Savaşı’yla bu kıtadaki Kolonileşme dönemi de son bulmuştur.Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-32387762041475233642013-01-19T23:37:00.000-08:002013-01-19T23:41:38.734-08:00Romalılar Döneminde Bilim - 9. Sınıf Tarih Konu Anlatımı<b>ROMALILAR DÖNEMİNDE BİLİM</b><br />
M.I. 30 yilinda Romalilar Iskenderiye’yi ele geçirdiler ve bilinen Dünya’yı hakimiyetleri altina aldilar. Eski ve yeni kentleri, yollarla ve köprülerle birbirlerine bagladilar ve Roma hukuku araciligiyla, idareleri altindaki genis eyaletlere öteden beri özlemi duyulan adaleti<span id="more-30513"></span> götürdüler.<br />
Roma uygarligi, çift dilliydi. Aydin bir Romali, Latince’nin yaninda Yunanca’yi da bilmek mecburiyetindeydi; çünkü bilim ve felsefe yapitlari bu dille yazilmisti. Latince, Lucretius, Cicero, Virgilius ve Seneca gibi düsünürler vasitasiyla büyük bir sayginlik kazanmis ve klasiklesmisti; hatta Vitruvius, Celsus, Frontinus ve Plinius gibi Romali bilginler de bu dili kullanmislardi; ancak bilimsel etkinlikleri sürdürebilmeleri için yine de Yunanca’yi ögrenmeleri gerekiyordu. Dönemin en büyük iki bilgini olan Batlamyus ve Galenos, Yunanca konusuyor ve Yunanca yaziyorlardi. 14. yüzyilda Osmanli Türkleri de, bilim ve felsefe kaynaklarina ulasabilmek için Arapça ögrenmek mecburiyetinde kalmislardi. Bu nedenle Romalilar, Atina ve Iskenderiye basta olmak üzere, Imparatorlugun Dogu Eyaletleri’ne giderek Yunan dilini ögrendiler; Roma’da okullar açtilar ve bunlari Yunan bilginlerinin yönetimine biraktilar.<br />
Fakat Romalilar hiçbir zaman Hellenik ve Hellenistik dönemlerde gösterilen basariyi gösteremediler. Bunun çesitli nedenleri olabilir; ama hepsinden önemlisi büyük bir ülkeyi yönetmek mecburiyetinde olmalaridir; dolayisiyla, bilimsel etkinlikten çok yönetsel etkinlige agirlik vermislerdir.<br />
<b>a. Doga ve Bilgi Felsefesi</b><br />
Bu dönemde ahlak ve siyaset sorunlari gündeme gelmis ve insanin aile ve toplum içindeki yasantisini erdemli bir biçimde sürdürebilmesinin kosullari arastirilmistir.<br />
<b>b.Matematik</b><br />
Bu dönemde daha önceki çalismalarin isigi altinda, Menelaus trigonometrinin, Diofantos ve Pappus ise cebirin gelisiminde önemli bir rol oynamislardir.<br />
<b>c. Astronomi</b><br />
Bu dönemin ve Yeniçag’a kadar bütün dönemlerin en büyük bilgini Ptolemaios’tur ( Batlamyus). Ptolemaios Almagest’inde Yer Merkezli Evren Kurami’ni, Optik’inde ise Göz Isin Kurami’ni vermistir.<br />
Batlamyus: Iskenderiye okulunun son döneminde ortaya çikan en önemli bilgindir. (M.S. 85-165). “ALMAGEST†diye bilinen en büyük yapitina bir tür “astronomi an lopedisi†demek yanlis olmaz. Bu kitap, Kopernik ve Kepler’e kadar standart kaynak olma niteligini korumustur.Batlamyus’un sistemini matematik geometri üzerine kurmus, bu arada özellikle trigonometrinin gelismesine önem vermistir.<br />
<b>d. Fizik</b><br />
Bu dönemde Lucretius varliklar dünyasini açiklamak için daha önce de savunulan Atom Kurami’ni gelistirmistir.<br />
<b>e. Cografya</b><br />
Bu dönemde özellikle fiziki ve beseri cografya alanlarindaki çalismalar büyük ölçüde gelismistir. Plinius Doga Tarihi adli yapitinda daha önceki dönemlerde üretilen bütün bilgileri bir araya getiren bir ansiklopedi yazmistir.<br />
<b>f. Tıp</b><br />
Bu dönemde canli varligin yapisini açiklamaya yönelik girisimler sürmüs ve Galenos sonraki dönemlerde de yaygin biçimde kullanilacak olan Dört Salgi ve Dört Mizaç Kurami’ni gelistirmistir.<br />
<b>g. Teknik</b><br />
Bu dönemde kent mimarisi üzerine yogun arastirmalar yapilmis ve Vitrivius Mimarlik Üzerine adli yapitinda mimarlikla ilgili bilgileri derlemistir.Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-66080899510241045312013-01-19T23:36:00.001-08:002013-01-19T23:41:38.739-08:00İslam Tarihi - 9. Sınıf Tarih Konu Anlatımı<span style="color: black;"><span style="font-size: medium;"><b><span style="font-family: Verdana;">İSLAM TARİHİ</span></b></span><b></b></span><br />
<span style="color: black;">İslâmiyet’in Doğuşu ve Hz.Muhammed Dönemi</span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Muhammed, 610 yılında 40 yaşındayken peygamberlikle görevlendirilmiş ve İslam dinini yaymaya başlamıştır.<span id="more-3317"></span></span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Mekke’den Medine’ye Hicret (622)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Hicretin Nedenleri</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Mekkelilerin Müslümanlara karşı baskılarını artırmaları ve İslâmiyet’in Mekke’de yaşanamaz hale gelmesi</span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Peygamberin İslâmiyet’i değişik yerlere yaymak istemesi</span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Hicretin Sonuçları</span></b></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Medine’de İslâm site devleti kurulmuştur.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Muhacirlerle Ensar kardeş ilan edilmiştir. Böylece Müslümanlar arasında sosyal dayanışma artmıştır.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Müslümanların Medine’ye yerleşmeleri Mekkelilerin kullandığı Şam ticaret yolunu tehlikeye sokmuştur.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Müslümanlarla Yahudiler arasında savunma ittifakı kurulmuştur. Bu vatandaşlık antlaşması İslâm tarihinin ilk anayasası kabul edilmiştir.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Müslümanlar Mekkelilerin işkence ve baskılarından kurtulmuştur.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">İslâmiyet Medine’de daha hızlı bir yayılma göstermiş, kısa zamanda </span></span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Müslümanlar büyük bir siyasal güç haline gelmişlerdir.</span> </span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Bedir Savaşı (624)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Medine’ye hicret eden Müslümanların Mekke’deki mallarının yağmalanıp Şam’da satılması üzerine Hz. Muhammed buna bir misilleme olarak Şam’dan dönen kervanın Medine yakınlarında yolunu kesmek istemiştir. Bu gelişme üzerine Mekkelilerle Müslümanlar arasında Bedir Savaşı yapılmıştır.</span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Bedir Savaşı’yla;</span></b></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Müslümanlar siyasi ve dini yönden daha güçlü hale gelmiştir.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Muhammed’e olan güven artmıştır.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">İslâm hukukunun temelleri atılmış, elde edilen ganimetler paylaştırılmıştır.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Şam ticaret yolları Müslümanların kontrolüne geçmiştir. </span></span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Uhud Savaşı (625)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Bedir Savaşı’nda mağlup olan Mekkeliler, bu yenilginin acısını çıkarmak için Medine üzerine yürüdüler. Uhud dağı eteklerinde yapılan savaşı Müslümanlar kaybettiler.</span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Bu olay en çok Yahudileri sevindirmişti. Hz. Muhammed Uhud Savaşı sırasında önceden yapılan anlaşmaya uymayan Yahudileri şehir dışına sürgün etmiştir. </span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Hendek Savaşı (627)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Yahudilerin maddi destek vererek Mekkelileri kışkırtması ve Mekkelilerin Müslümanların gelişmesini engellemek istemeleri Hendek Savaşı’na neden olmuştur.</span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Hendek Savaşı’nın Sonucunda;</span></b></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Müslümanların kuvvetlerinin arttığı ve mağlup edilemiyeceği Kureyşliler tarafından anlaşılmıştır.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Kureyş’in mağlup olmasıyla etraftaki kabileler arasında İslâmiyet’in yayılması hızlanmıştır.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Yahudiler Medine’den çıkarılarak içeriden gelebilecek tehlikeler önlenmiş, böylece Medine tamamen Müslümanların denetimine geçmiştir.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hendek Savaşı Müslümanların son savunma savaşı oldu. Bu savaştan sonra Mekkeliler savunmaya çekilmiştir.</span> </span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Hudeybiye Antlaşması (628)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Medine’ye hicret eden Müslümanlar Mekke’ye gidip Kabe’yi ve akrabalarını ziyaret etmek istediler. Mekkeliler Hz. Muhammed’in önderlik yaptığı bu grubu Mekke’ye sokmadılar. İki taraf arasındaki görüşmeler sonucunda antlaşma imzalanmıştır.</span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Hudeybiye Barışı’yla;</span></b></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Müslümanların siyasi bir varlık olarak imzaladıkları ilk antlaşmadır. Böylece Mekkeliler Müslümanları hukuken tanımıştır.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Müslümanlarla Mekkeliler arasında kaynaşma olmuş, İslâmiyet Mekkeliler ve etrafındaki kabileler arasında yayılmıştır.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Taraflar arasında sert davranışlar yumuşamış, buna paralel olarak ticaret faaliyetleri artmıştır. </span></span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Hayber’in Fethi (629)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Mekke’den gelecek saldırı tehlikesini önleyen Hz. Muhammed, Hendek Savaşı’nın yapılmasında önemli rol oynayan Yahudilerin oturduğu Hayber’i fethetti. Yahudilerin vergi ödemeleri şartıyla burada yaşamalarına izin verildi. Böylece Şam ticaret yollarının güvenliği sağlanmıştır.</span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Mute Savaşı (629)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Arap olmayan uluslarla Müslümanların ilk mücadelesi Mute Savaşı’yla başlamıştır. Müslümanlar bu savaşta Bizans ordusuna karşı kesin bir başarı sağlayamamıştır. Bizans ile Müslümanlar arasında ilk savaş yapılmıştır.</span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Mekke’nin Fethi (630)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz.Muhammed, Hudeybiye Antlaşması’na uymayan Mekkeliler üzerine 10.000 kadar askerle sefere çıktı. Güçlenen ordu şehri kuşatmış, ciddi bir direnme görmeden Mekke’yi fethetmiştir. Mekke’nin fethinden sonra Müşriklerle Müslümanlar arasında Huneyn Savaşı yapılmış ve Taif kuşatılmıştır. Bizans Ordusu’na karşı yapılan Tebük seferi sırasında Gassani Arapları Müslümanlığı kabul ettiler. Tebük seferi Arap Yarımadası’nda siyasal birliğin önemli ölçüde kurulduğunu göstermektedir. Tebük Hz. Muhammed’in son seferi olmuştur.</span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Muhammed, <b>Tebük Seferi</b>’nden Medine’ye döndükten bir yıl sonra hac yapmak amacıyla Mekke’ye gitmiştir.</span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Veda Haccı’ndan sonra Hz. Peygamber rahatsızlanarak 8 Haziran 632’de 63 yaşındayken vefat etmiştir.</span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Dört Halife Devri (632 – 661)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Muhammed, vefatı sırasında fertlerin seçme haklarına saygılı davranmak amacıyla yerine kimseyi tayin etmemiştir. Müslümanlar Kureyş’in ileri gelenlerinden Hz. Ebubekir halife seçtiler. Dört Halife Devri’nde Halifeler seçimle belirlendiği için bu döneme “Cumhuriyet” denilmiştir. </span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">1. Hz. Ebubekir Dönemi (632 – 634)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">İç Olaylar</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Muhammed’in vefatından sonra zekat vermeyen ve dinden dönenlerle mücadele edilerek düzen sağlanmıştır.</span></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Yalancı peygamberler ortadan kaldırılmıştır.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Kur’an-ı Kerim ayetleri toplanarak bir kitap haline getirilmiştir.</span> </span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Kuran-ı Kerim’in kitap haline getirilmesinde; </span></b></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Muhammed’in vefat etmesi</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Yalancı peygamberlerin ortaya çıkması </span></span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hafızların savaşlarda şehit olmaları</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Ayetlerle hadislerin birbirine karışmasının önlenmek istenmesi</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Kuran ayetleri arasına rivayetlerin girmesinin önlenmek istenmesi</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Kuran’ın yazılı olduğu malzemenin (deri, taş, ağaç gibi) korunmasındaki zorluklar</span> </span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">etkili olmuştur. </span></b></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Dış Olaylar</span></b></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Muhammed’in hazırladığı ordu Hz. Ebubekir tarafından Suriye’ye gönderilmiştir. Bu seferle Arap Yarımadası dışında ilk fetihler başlamıştır.</span> </span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">2. Hz. Ömer Dönemi (634 – 644)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Siyasal Gelişmeler</span></b></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Suriye, Filistin, İran, Irak, Mısır, Azerbaycan fethedilmiştir.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">İslâm kültürü ilk kez bu dönemde farklı kültürlerle karşılaşmıştır. Bizans ve Sasani kültürleri İslâm kültürünü olumlu yönde etkilemiştir. </span></span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Teşkilatlanma Alanındaki Gelişmeler</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Hz. Ömer zamanında toprakların genişlemesiyle yeni düzenlemelere gidilmiştir:</span></b></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hicretin 20. yılında daha çok mali problemleri çözümlemek için ilk divan örgütü kurulmuştur. </span></span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Vilayetlere gönderilen valilerin yanına adalet işlerinden sorumlu kadılar gönderilmiştir.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Fetih edilen yerler ilk defa yönetim birimlerine ayrıldı. Böylece ülke büyük illere bölünmüştür.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">İlk defa Hz. Ömer döneminde stratejik önemi olan yerlere daimi ordugahlar (cündler) kurulmuştur. Bu ordugahlar yapılan fetihlerde önemli rol oynamıştır. İkta sistemi, ilk defa bu dönemde uygulanmıştır.</span> </span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">3. Hz. Osman Dönemi (644 – 656)</span></b></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">İran’ın fethi tamamlanmış, Trablusgarp ve Tunus fethedilmiştir. Kafkaslara giren İslam Orduları Hazarlara yenilerek Kafkasların güneyine çekilmiştir.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Şam’ da ilk kez donanma kurulmuş, Kıbrıs bu donanmanın seferleri sonucunda vergiye bağlanmış, Rodos fethedilmiştir.</span> </span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Kur’an–ı Kerim’in Çoğaltılması</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Dört Halife döneminde sınırların genişlemesine paralel olarak değişik uluslar İslâmiyet’i benimsemişti. Farklı dil ve şiveleri kullanan toplumlarda Kur’an–ı Kerim’in değişik okuma şekilleri ortaya çıktı. Bu durumu önlemek amacıyla Hz. Osman döneminde bir heyet kurularak Kur’an çoğaltılmıştır (651).</span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">İç Karışıklıkların Başlaması</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Osman döneminde; </span></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Önemli görevlere Emevi ailesinden kişilerin getirilmesi</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Yahudi asıllı Abdullah b. Sebe’nin ve İslâmiyet’i kabul etmiş gibi görünüp gerçekte benimsemeyen (münafık) kişilerin çalışmaları</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Ganimet gelirlerinin azalması ve orduda memnuniyetsizlikler isyanları başlatmıştır.</span> </span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Osman döneminde yaşanan bu olaylar sonucunda;</span></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">İslâm dünyasında ilk defa anarşi faaliyetleri başlamıştır.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">İslâm dünyasında başlayan görüş ayrılıkları; karışıklıklara ve fetihlerin durmasına neden olmuştur.</span> </span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">4. Hz. Ali Dönemi (656 – 661)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Ali’nin halife seçilmesinden kısa bir süre sonra, Hz. Osman’ın katillerinin bulunmasında yavaş davranıldığını söyleyen Hz. Muaviye ve Hz. Aişe, Hz. Ali’nin halifeliğini tanımadılar. Bu nedenle Hz. Aişe’nin önderliğindeki Mekke grubu ile Hz. Ali grubu arasında Cemel Savaşı yapılmıştır (656). Müslümanlar arasında yapılan bu ilk savaşı Hz. Ali kazanmış ve İslâm dünyasında herhangi bir ayrılık olmamıştır.</span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hz. Muaviye’nin başını çektiği Şam grubu ile Hz. Ali grubu arasında Sıffin Savaşı yapılmıştır (657). Hakem Olayı’ndan sonra Müslümanlar, siyasal gruba ayrılmıştır.</span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Hariciler; 661’de sadece Hz. Ali’yi şehit etmişlerdir. Dört Halife dönemi bitmiş, Emeviler dönemi başlamıştır.</span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Emeviler Devleti (661 – 750)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Muaviye Dönemi (661 – 680)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Muaviye dönemde, iç düzen yeniden sağlamlaştırıldıktan sonra fetihler yeniden başlatılmıştır. Doğu’da Maveraünnehir’e girilmiş, İstanbul iki kez Müslümanlar tarafından kuşatılmış, fakat başarı sağlanamamıştır. </span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Muaviye döneminin en önemli olaylarından birisi de kendisi ölmeden oğlu Yezid’i veliaht ve halife ilan etmesidir. Böylece halifelik babadan oğula geçen “saltanat”a dönüşmüştür. </span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Yezid Dönemi (680 – 685)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Yezid döneminin en önemli gelişmesi Kerbela Olayı’dır. Hz. Peygamberin torunu Hz. Hüseyin, halifeliğin babadan oğula geçemeyeceğini ve seçim yapılması gerektiğini söyleyerek Kûfe’ye doğru yola çıktı. Fakat Yezid’in komutanı Ubeydullah, Hz. Hüseyin’i ve yanındakileri Kerbela’da durdurdu. Bir müddet sonra Hz. Hüseyin’i ve yanındakileri kılıçtan geçirdi (10 Muharrem 680). </span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Bu olay Müslümanların; Şiiler ve Sünniler şeklinde kesin olarak gruplara ayrılmasına neden olmuştur. Kerbela’da Hz. Peygamberin torununun şehid edilmesi İslâm dünyasında Emevilere karşı isyanların çıkmasına ve düşmanlığın artmasına neden olmuştur.</span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Abdülmelik Dönemi (685 – 705)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Arapçanın resmi dil olarak kabul edilmesi ve ilk İslâm parasının bastırılması Abdülmelik döneminde gerçekleştirilmiştir. </span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Velid Dönemi (705 – 715)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Tarık b. Ziyad komutasındaki İslâm orduları 711’de İspanya’nın fethine başlamıştır. Daha sonra buraya Endülüs ismi verilmiştir.</span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Müslümanlar 732’de Puvatya Savaşı’nda Franklara yenilinceye kadar ilerlediler. Puvatya Savaşı sonucunda Avrupa’daki son sınır Pirene dağları olarak kalmıştır. </span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Emevilerin Yıkılışında;</span></b></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Arap milliyetçiliği yapmaları ve diğer milletlere değer vermemeleri</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Fetih hareketlerinin durması</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Emevilerin Hz. Muhammed’in soyundan gelenlere iyi davranmamaları</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Arap kabileleri arasındaki rekabetin savaşlara dönüşmesi</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Emeviler Devleti, Horasan valisi Ebu Müslim Horasani’nin isyanı ve Emevi halifesi Mervan’ın öldürülmesiyle sona ermesi</span> </span></li>
</ul>
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">gibi nedenler etkili olmuştur.</span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Abbasiler Devleti (750 – 1258)</span></b></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">751’de Talas Savaşı yapılmıştır. Bu savaşta Türklerin Karluk, Yağma ve Çiğil boyları Abbasilere yardım etmiş, savaştan sonra da İslâmiyet’i kabul etmişlerdir. </span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Halife Mansur döneminde ilk kez eski Yunan ve Hellenistik medeniyetine ait eserler tercüme edilmeye başlanmıştır.</span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Abbasilerin en parlak dönemi Harun Reşid’in halifeliği sırasında yaşanmıştır. Bu dönemde halkın yaşam standartı yükselmiş, kültür ve mimari alanda çalışmalar yapılmıştır.</span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Harun Reşid döneminde Bizans sınırında “Avasım” eyaleti kuruldu. Anadolu’da Tarsus’tan doğu yönüne uzanan bir hat boyunca kurulan bu şehirlere Türkler yerleştirilmiştir. </span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Harun Reşid’in oğullarından Memun zamanında Türkler devlet kademelerinde ve orduda yer aldılar. Sadece Türkler için kurulan Samerra şehri kısa bir süre devletin yönetim merkezi olmuştur.</span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Abbasilerin Dağılması ve Yeni Devletlerin Kurulması</span></span><br />
<span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">IX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Abbasi halifelerinin otoritesinin zayıflaması nedeniyle eyaletlerdeki askeri valiler (Emir’ül Ümera) bağımsızlıklarını ilan etmeye başlamışlardır. Böylece Abbasi sınırları giderek daralmıştır. </span></span><br />
<span style="color: black;"><b><span style="font-family: Verdana;">Abbasilerin Genel Özellikleri </span></b></span><br />
<ul>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Abbasiler Arap olmayan uluslara hoşgörüyle yaklaşmış ve İslâmiyet’in daha fazla yayılmasını sağlamışlardır.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Bu dönemde Emevilere göre bilim – kültür alanında daha çok gelişme gözlenmiştir.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Türkler ilk kez bu dönemde İslâmiyet’i kitleler halinde benimsemişlerdir.</span> </span></li>
<li><span style="color: black;"><span style="font-family: Verdana;">Abbasilerin denizciliğe önem vermemeleri ticari ve askeri alanda gelişmelerini engellemiştir. </span></span></li>
</ul>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-37968710709847251282013-01-19T23:35:00.001-08:002013-01-19T23:41:38.735-08:00İslamiyetten Önce Arap Yarımadası - 9. Sınıf Tarih Konu Anlatımı<b>İSLAMİYETTEN ÖNCE ARAP YARIMADASI</b><br />
<b>a. Siyasi Durum</b><br />
Arabistan Asya kıtasının güney-batı ucunda yer alan büyük bir yarımadadır. Genellikle çöllerle kaplı bir alandır.<br />
Arapların kökeni Sami ırkından gelmektedir. Samiler, Arap Yarımadası’nda yaşamışlar, zamanla buradan dağılarak Ilk Çağdan bu yana Mezopotamya, Suriye, Filistin bölgelerinde<span id="more-30510"></span> etkin rol oynamışlardır.<br />
Arabistan’da Islamiyet’ten önce kurulan devletlerin başlıcaları şunlardır:<br />
<b>1. Güney Arabistan Devletleri</b><br />
<b>A. Main Devleti (M.I. 1200 – 650):</b> Yemen’de kurulan üç büyük devletten biridir. Başkenti, Main kentidir.<br />
<b>B. Saba Devleti (M.I. 950 – 115):</b> Main Devleti’nin yıkılışından sonra Yemen’e, Sabalılar egemen olmuşlardır.Başkentleri Ma’rib kentidir.<br />
<b>C. Himyeri Devleti (M.I. 115 – M.S. 525):</b> Saba Devleti’nin yıkılışı ile güç kazandılar.<br />
<b>2. Kuzey Arabistan Devletleri:</b><br />
<b>A. Nabatiler :</b> Nabatiler, Arabistan’ın kuzeybatısında M.I. 4.yy.da kurulmuştur. Başkenti Petra kentidir<br />
<b>B. Gassaniler :</b> Yemen kökenli olup, Suriye’ye yerleşmişler ve Hıristiyanlaşmışlardır. Başkentleri Şam’dır.<br />
C. Hire Arap Krallığı : Yemen kökenli olup, Irak’taki Hire kenti çevresine yerleşmişlerdir.<br />
Bu devletler ekonomik kaynaklarının yetersizliğinden dolayı kuvvetli bir devlet olamamışlardır.<br />
<b>b. Din ve Inanış</b><br />
Islamiyet’ten önce, Arapların büyük çoğunluğu puta tapıcıydı. Her kabilenin kendine özgü putu bulunurdu. Kâbe, Araplarca kutsal sayılırdı. Burada Arap kabilelerinin putları bulunurdu. En önemli putları “Hübel-Lat-Menat-Uzza”dır. Araplar putları ziyaret için Kâbe’ye gelirler ve kurban keserlerdi. Ziyaret zamanlarında kabileler arası çatışmalar yapılmazdı. Bu nedenle bu zamana “Haram Ayları” denilmiştir. Puta tapıcılık yanında, Mecusilik (Zerdüştlük), Musevilik, Hristiyanlık gibi dinler de yaygındı. Ayrıca Hz.Ibrahim’in dinine inananlar da vardı. Bunlara ” Hanif ” denilmiştir.Arap yarımadası; Uzak Doğu, Afrika ve Akdeniz ülkeleri arasındaki ticaret yolu üzerinde köprü görevi yapmaktaydı.En yaygın din çok tanrılı putperestlikti. Bu dinin en büyük putları olan Lat, Menat, Hubel ve Uzza, Hz. Ibrahim’in yapmış olduğu Kabe’de bulunmaktaydı.Arap Yarımadası’nın en önemli bölgesi; Mekke ve Medine’nin de içinde bulunduğu Hicaz bölgesiydi.Mekke’ye V. yüzyıldan itibaren Hz. Ismail soyundan gelen Kureyş Kabilesi hakimdi.<br />
<b>c. Sosyal ve Ekonomik Hayat</b><br />
Arapların genel olarak yaşam biçimleri göçebe ve yerleşik olaraktı. Toplumsal yaşam kabile örgütlemesine dayan*mıştır.<br />
Her Arap kabilesinin şeyh ya da seyyid denilen reisi vardır. Göçebe yaşam süren Araplara bedevi denilirdi.<br />
Erkeğin egemen olduğu bir aile yapısı vardır. Çok eşli evlilikler yaygındı. Kadınların miras hakkı yoktu. Kabileler arasında rekabet ve kan davaları yaygındı. Çöl yaşamının zorluğu, su kaynaklarının azlığı, yiyecek sıkıntısı bu rekabet ve kavgaların sebepleridir. Hicaz bölgesinin en önemli ticaret merkezleri Mekke, Medine ve Taif’ti. Mekkeliler daha çok ticaretle, Medineliler ise daha çok tarımla uğraşmışlardır. Göçebelerin en önemli geçim kaynağı hayvancılık, yerleşiklerin ise tarım ve ticaret olmuştur.<br />
Başlıca ekonomik faaliyetler kervancılık, tarım, keçi, at ve deve yetiştiriciliğiydi. Kervancılık Arabistan’ın güneyine gelen Ipek ve Baharat Yollarına bağlı olarak gelişmiştir. Basra ve Yemen limanlarına gelen mallar yarımadanın kıyılarını takip eden ve kuzeye ulaşan yollarla Suriye ve Mısır limanlarına götürülmüştür.<br />
Mekke şehri Kızıldeniz kıyısındaki Hicaz bölgesinde bulunmaktaydı. Mekke şehir devletinde idari ve ticari yapılar, Kureyş soylularının elindeydi. Bir aristokrasi kuran Kureyş soyluları ticarete ve köleciliğe dayanan politikalara önem verdiler.<br />
<b>ç. Dil ve Edebiyat</b><br />
Araplar arasında iki tür yazı vardı. Himyeri ve Nebatlılara ait olan yazılardan, bugünkü Arap Alfabesinin kökeni Nebatlılara ait olanıdır. Islamiyet öncesi Araplar arasında hitabet ve şiir sanatları gelişmişti. Kabeyi ziyaret zamanlarında şairler yazmış oldukları şiirleri Suk-u Ukaz panayırında okurlardı. Düzenlenen şiir yarışmalarında kazanan eserler, Kabenin duvarlarına asılırdı. Bunlara Muallakat-ı Seb’a (Yedi Askı) denilirdi. En önemli şairleri Imr-Kays’tı.<br />
Arabistan, Asya’nın güney batısında yer alır. Doğusunda Basra Körfezi, batısında Kızıldeniz, güneyinde Umman Denizi, kuzeyinde Filistin ve Suriye yer alır. En önemli bölgeleri Hicaz, Necid ve Yemen’dir.<br />
Yarımadada yaşamaya en elverişli yer Yemen’dir. Bölgede Main Devleti (M.I. 15. yüzyıl – M.I. 8. yüzyılın sonlan), Seba (Saba) Devleti (M.I. 10. yüzyıl – M.I. 2. yüzyılın sonlan), Himyerliler (M.I. 115 – M.S. 525), Nebatlılar (M.I. 400 – M.S. 106), Tedmürlüler (M.I. 1. yüzyıl – 273) Gassaniler (M.I. 3. yüzyıl – 636) devletleri kurulmuştur.<br />
Araplar kabileler halinde yaşarlar, göçebedirler. Temel geçim kaynakları hayvancılık ve ticarettir.<br />
Sosyal yapıda kabilecilik önemlidir. Başlarında şeyh denilen yöneticiler vardır. Erkek egemen toplumdur. Erkek çocukları önemlidir. Kabileler arası kan davaları yaygındır. Halk köleler ve hürler olarak ayrılmıştır.<br />
Mekke’de bulunan KABE, Cahiliye dönemi Arapları için önemlidir. Çok tanrılı inanca sahiptirler. En önemli tanrıları, Ay, Yıldız ve Güneş’tir. Tanrılarını temsilen putlar yaparlardı. Bunları Kabenin içine koyarlardı. En önemlileri Lat, Uzza, Hubel ve Menat’tır.<br />
Islam inancına göre Kabe Hz. Adem tarafından yapılmıştır. Nuh Tufanı’nda tahrip olan Kabeyi Hz. Ibrahim ve Oğlu Hz. Ismail yeniden inşa etmişlerdir.<br />
Islamdan önce Araplarda Şiir ve Hitabet gelişmişti. Ukaz Panayırında şiir ve hitabet yarışmaları yapılırdı. Yedi Şiir Kabenin duvarına asılırdı. Buna (Yedi Askı) denirdi ve ödül verilirdi.Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-65235954719376103132013-01-19T23:34:00.001-08:002013-01-19T23:41:38.737-08:00İslamiyet Öncesi Türk Tarihi - 9. Sınıf Tarih Konu Anlatımı<b><span style="font-family: Verdana;">İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ:</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;"><b><b>Türk Göçleri ve Sonuçları </b></b></span><br />
<span style="font-family: Verdana;"><b>Göçlerin Nedenleri</b></span><br />
<ul>
<li><span style="font-family: Verdana;">İklim koşullarının değişmesine bağlı olarak meydana gelen kuraklık, artan nüfusa mevcut toprakların<span id="more-3312"></span> yetmemesi ve bu gelişmelerin sonucunda bölgede geçim sıkıntısının ortaya çıkması</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Türk boyları arasındaki siyasal anlaşmazlıklardan dolayı ortaya çıkan savaşlar</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Dış baskılardan (Çin, Kitan ve Moğol) dolayı Türklerin bağımsızlıklarını kaybetmek istememeleri</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Salgın hayvan hastalıkları ve otlakların yetersiz hale gelmesi</span></li>
</ul>
<b><span style="font-family: Verdana;">Göçlerin Sonuçları</span></b><br />
<ul>
<li><span style="font-family: Verdana;">Orta Asya kültür ve medeniyeti dünyanın değişik yerlerine yayılmıştır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Orta Asya’da kalan boylar Hunların yönetiminde ilk Türk devletini kurmuşlardır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Farklı bölgelerde Türk devletleri kurulmuştur.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Batıya giden Türkler, Kavimler Göçü’nü başlatmışlardır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Türkler değişik kültür çevreleriyle etkileşim içine girmişlerdir.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Türklerin çok çeşitli bölgelere yayılması, Türk tarihinin bir bütün halinde incelenmesini engellemiştir.</span></li>
</ul>
<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><span style="font-family: verdana;">Türklerin atı evçilleştirmeleri ve tekerleği kullanmaları çok uzak bölgelere göç etmelerine yardımcı olmuştur.</span></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<br />
<b><span style="font-family: Verdana;">İlk Türk Devletleri</span></b><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">1. Asya Hun İmparatorluğu</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Kuruldukları tarih kesin olarak bilinmeyen Hunlar hakkında Çinlilerin verdiği bilgiler M.Ö. I. Bin yılın başlarına kadar uzanır. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">M.Ö. III. yüzyılın ikinci yarısında Hunlar, Çinlilere karşı büyük bir güç haline gelmişlerdir. Çinliler, Hun akınlarına engel olabilmek için kuzey sınırlarında bir duvar örmeye başlamışlardır. Bugün “Çin Seddi” diye bildiğimiz bu duvar M.Ö. 214 yılında tamamlanmıştır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Çinlilerle mücadele eden Mete Han’ın asıl düşüncesi, Çin’i etkisiz hale getirmekti. Çin’i yıllık vergiye bağlayan Mete, gücünün sembolü olarak Çinli bir prensesle evlenmiştir.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Kalabalık Çin nüfusu içerisinde Türklerin asimile olmasından çekinen Mete, Çinlilerle antlaşma yapmış ve onlarla dost kalmayı tercih etmiştir. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Mete Han’dan sonra Hunlar zayıflamıştır. Bu dönemde, Çinlilerin propagandasıyla Hun beyleri birbirine düşmüştür. Mete’nin ölümünden sonra zayıflayan Hunlar, önce Doğu ve Batı olarak sonra da Güney ve Kuzey olarak parçalanmışlardır.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Kavimler Göçü</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Aral gölü çevresinde toplanan Hun boyları Orta Asya’daki Çin baskısı ve kuraklık yüzünden IV. yüzyılın ortalarından itibaren batıya doğru göç ederek barbar kavimleri Roma İmparatorluğu üzerine saldırmaları sonucu Kavimler göçü olmuştur (375).</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Kavimler Göçü’nün Sonuçları</span></b><br />
<ul>
<li><span style="font-family: Verdana;">Roma İmparatorluğu ikiye ayrılmıştır (395).</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Batı Roma İmparatorluğu yıkılmıştır (476).</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Avrupa’da yeni milletler ortaya çıkmış ve yeni devletler kurulmuştur. Böylece Avrupa’nın günümüze kadar gelen etnik yapısı oluşmuştur.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">İlkçağ’ın sonu Ortaçağ’ın başlangıcı kabul edilmiştir.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Feodalite (Derebeylik) rejimi ortaya çıkmıştır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Avrupa’da Hun Devleti kurulmuştur.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Hristiyanlık barbar kavimler arasında yayılmıştır.</span></li>
</ul>
<b><span style="font-family: Verdana;">2. Göktürk Devleti (552 – 630)</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Göktürkler Türk adıyla kurulan ilk devlettir. Başkentleri Ötüken, ilk hükümdarları Bumin Kağan’dır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Ülkenin batısını yöneten İstemi Yabgu batı yönünde fetih hareketlerinde bulunmuş, Akhunlara karşı Sasanilerle birleşmiş ve bu devletin toprakları Göktürkler ile Sasaniler arasında paylaşılmıştır. Çinlilerin Göktürk Devleti’ni içişlerine karışması sonucunda 582 tarihinde ülke ikiye ayrılmıştır. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Doğu Göktürkleri 630 yılında, Batı Göktürkleri ise 659 yılında Çin egemenliğine girerek yıkılmışlardır.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">3. Kutluk Devleti (682 – 745)</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Kutluk Devleti’nin en güçlü olduğu dönemler Bilge Kağan ve kardeşi Kül Tiğin dönemleri olmuştur. Vezir Tonyukuk ise danışman olarak Kutluk Devleti’nin siyasetinde önemli rol oynamıştır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Bilge Kağan öldükten sonra Kutluk Devleti’nde iç karışıklıklar başlamıştır. Basmil, Karluk ve Uygur Türkleri Kutluk Devleti’ne son vermişlerdir.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">4. Uygur Devleti (745 – 840)</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Doğu Türkistan’a yerleşen Uygurlar, diğer Türk boylarını egemenlikleri altına aldılar. Uygurların en önemli özelliği yerleşik hayatı benimseyen ilk Türk toplumu olmalarıdır. Bu nedenle tarım, sanat ve ticarette ilerlemişlerdir. Mani dinine ait tapınaklar yaparak mimaride gelişme göstermişlerdir.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Uygurlar, XIII. yüzyılda Cengiz Han’ın egemenliğini kabul etmişlerdir. Bundan sonra Moğollar Uygur Türklerini önemli görevlere getirmişlerdir. Uygur yazısı, Moğolların da yazısı olmuştur. Uygurlar, diğer Türk toplulukları ile birlikte Moğolların Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır. Çağatay ve Özbek Türkleri bu şekilde ortaya çıkmıştır.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">İlk Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet</span></b><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Devlet Yönetimi</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Türklerde hükümdarlar ülkeyi törelere, gelenek ve göreneklere göre yönetirlerdi. Hükümdarların görevi dağınık boyları toplamak, halkın ihtiyaçlarını gidermek, toplumda adalet ve eşitliği sağlamak, halkın huzur ve güvenini sağlamaktı.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Türklerde iktidarı ve hükümdarı kontrol eden, savaş ve barış gibi konularda devleti ilgilendiren önemli konuları görüşen ve kurultay adı verilen bir meclis bulunuyordu.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Bazı Türk hükümdarları kurultayın aldığı kararların bir kısmını uygulamamıştır. Bu durum kurultayın danışma meclisine benzediğini göstermektedir.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Eski Türklerde, devlet yönetme görevinin Hükümdarlara tanrı tarafından verildiğine olan inanç halkın Hakan’a mutlak bağlılığını sağlamıştır. Osmanlılara kadar Türk devletlerinde “Ülke toprakları hükümdar ailesinin ortak malıdır.” anlayışı devam etmiştir.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Bu uygulamanın sonuçları şunlardır:</span></b><br />
<ul>
<li><span style="font-family: Verdana;">Aile üyeleri arasında sık sık taht kavgaları yaşanmıştır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Türk devletleri kısa sürede parçalanmış ve yıkılmıştır. Ayrıca irili ufaklı birçok devletin kurulmasına neden olmuştur.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">İç mücadeleler Türk devletlerinin zayıflamasına ve dış müdahalelere ortam hazırlamıştır.</span></li>
</ul>
<b><span style="font-family: Verdana;">Ordu</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Türk devletlerinde hemen her Türk savaşa hazır durumda olduğundan, askerlik özel bir meslek sayılmazdı. Türk ordusunun temeli, atlı askerlerden meydana gelmiştir. Düzenli ve disiplinli ilk Türk ordusunun kurucusu Mete Han’dır. Mete Han, Türk ordusunu “onlu sisteme” göre teşkilatlandırmıştır (Onbaşı, Yüzbaşı, Binbaşı ve Tümenbaşı gibi).</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Hukuk</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Eski Türklerde yazılı hukuk yoktu. Türklerin âdet, gelenek ve göreneklerinden oluşan yazısız hukuka “töre” (türe) denilirdi. Bununla beraber, törenin anayasa niteliğinde, adalet, eşitlik ve iyilik gibi değişmez ilkeleri vardı. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Uygurlarla birlikte hukuk daha sağlam ve şekilci bir nitelik kazanmıştır. Ticaret hayatının gelişmesi, kişiler arasındaki ilişkilerin “kanıtlanabilir” nitelikte olmasını gerektirdiğinden yazılı ve tanıklı sözleşmeler önem kazanmıştır.</span><br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><span style="font-family: verdana;">Türklerin ceza işlerinin kesin hükme bağlanması ve devlet tarafindan takip edilmesi toplumda ”<b><i>kan gütme”</i></b> geleneğinide engellemiştir.</span></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<b><span style="font-family: Verdana;">Din ve İnanış</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Türklerde en eski din<b> Göktanrı</b> dinidir. Gökten başka bazı dağ, ırmak, vadi gibi varlıklarda bir takım gizli güçlerin bulunduğuna inanılırdı. Bu arada güneş ve ay kutsal sayılmıştır. Eski Türklerde tanrı, sonsuzdur ve herhangi bir şekle sokulamaz. Bundan dolayı Türklerde putçuluk olmadığı gibi putları korumak için yapılan tapınaklar da yoktur.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Öldükten sonra dirilmeye inanan Hunlar, ölülerini günlük eşyalarıyla birlikte gömerlerdi. Türklerdeki tek Allah inancı ve yeniden dirilme düşüncesi Türklerin İslâm dinini kolaylıkla benimsemelerinde etkili olmuştur. Türkler Maniheizm, Budizm, Nasturizm (tabiatçılık), Musevilik, Hristiyanlık ve Müslümanlık gibi inançları kabul etmişlerdir.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Sosyal ve İktisadi Hayat</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Hunlar ve Göktürkler dönemlerinde göçebe bir hayat süren halk çadırlarda yaşıyordu. Türklerin yaşadıkları coğrafi şartlar hayvancılık faaliyetlerini öne çıkarmıştır. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Türkler Uygurlar döneminde yerleşik hayata geçmişlerdir. Bu gelişmeler sonucunda Türklerde mimari gelişmiş, şehircilik ve şehir kültürü ortaya çıkmıştır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Türk devletlerinde sosyal hayat sınıfsızdı. Başarılı olan bir kişi en üst görevlere kadar çıkabilirdi. Ayrıca Türklerde kölecilik anlayışı yayılmamıştır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Elverişli bölgelerde tarım faaliyetleriyle uğraşılmıştır. Türkler arpa, buğday ve darı gibi tahılları yetiştirmişlerdir.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Yenilgiye uğratılan ve egemenlik altına alınan ülkelerden alınan yıllık vergiler ve halktan toplanan vergiler Türk ekonomisine destek olmuştur.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Türkler yakın komşularıyla yoğun ticari ilişkilerde bulunmuşlar, ticaret yaptıkları ülkelere canlı hayvan, konserve et, deri, kösele, kürk ve hayvani gıdalar satmışlardır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Türklerin yaşadığı topraklardan geçen İpek ve Kürk Yolları Türk devletlerine önemli ölçüde gelir sağlamıştır.</span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-77643123714078865032013-01-19T23:33:00.001-08:002013-01-19T23:41:38.740-08:00İlkçağ Medeniyetleri - 9. Sınıf Tarih Konu Anlatımı<span style="font-family: Verdana;"><b><span style="font-family: Verdana;">İLKÇAĞ MEDENİYETLERİ:</span></b></span><br />
<div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Bu konumuzda ilkçağ medeniyetlerini ele alacağız. İyi çalışmalar…<span id="more-3262"></span></span></span><span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;"><b><span style="font-family: Verdana;">Anadolu Medeniyetleri</span> </b><span style="font-family: Verdana;">Anadolu, göç ve ticaret yollarının üzerinde bulunması, Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlaması, topraklarının verimli olması ve ikliminin insanların yaşayışına uygun olması gibi nedenlerden dolayı zengin ve yüksek kültürlerin beşiği olmuştur. Karşılıklı kültür alış – verişleri Anadolu’da uygarlıkların gelişmesini hızlandırmıştır.</span></span></span><span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;"><b><span style="font-family: Verdana;">M.Ö. II. Binden M.Ö. VI.Yüzyıla Kadar Türkiye</span></b></span></span><b><span style="font-family: Verdana;">Hititler</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Hititler, M.Ö. 2000 yılı başlarında Kafkaslardan Orta Anadolu’ya gelerek Kızılırmak kıvrımı içine yerleşmişlerdir. Hititler, M.Ö. 1400 yıllarında imparatorluk haline gelmişlerdir.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Bu dönemin en önemli gelişmesi, Hititler ile Mısırlılar arasında yapılan Kadeş Savaşı Antlaşması’dır. <b>M.Ö. 1296’da yapılan Kadeş Antlaşması tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmadır.</b></span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Hitit Devleti, M.Ö. 1200 yıllarında batıdan gelen kavimler tarafından parçalanmıştır. Ege göçlerinden sonra şehir devletleri halinde yaşayan Hititlere M.Ö. 700 yıllarında Asurlular son vermişlerdir. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Asurlulardan sonra Türkiye’de Pers egemenliği kurulmuş ve Hitit halkı tamamen Pers hakimiyetine girmiştir.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Frigyalılar</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Frigler, Ege göçleri sırasında Anadolu’ya gelerek M.Ö. 800 yıllarında Gordion (Polatlı) merkezli bir devlet kurdular. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Kafkaslar üzerinden gelen Kimmerlerin egemenliği altına giren Frigyalılara Persler son vermişlerdir.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Lidyalılar</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Lidyalılar, Frigyalılar gibi M.Ö. 1200’lerde Anadolu’ya gelerek, bugünkü Gediz ve Küçük Menderes vadileri arasında kalan bölgede Kral Giges tarafından Sard (Salihli) merkezli bir devlet kurmuşlardır. Pers saldırılarına dayanamayan Lidya Devleti, M.Ö. 546 yıllarında yıkılmıştır.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">İyonyalılar</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Dorların baskısı sonucunda Akaların bir kısmı Yunanistan’dan Batı Anadolu’ya göç etmişler ve İzmir çevresindeki yerli halkla kaynaşarak şehir devletleri kurmuşlardır. Bu şehir devletleri arasında siyasal birlik sağlanamamıştır. İyon şehir devletleri arasında en tanınmışları <b>Efes, Milet, Foça </b>ve<b> İzmir’</b>dir.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Ön Asya’dan gelen ticaret yollarının bitim noktasında bulunan İyonyalılar, kısa zamanda ileri bir medeniyet kurmuşlar ve kolonicilik faaliyetleriyle zenginleşmişlerdir.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Urartular</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Urartu Devleti, Doğu Anadolu’da Asya kökenli Hurriler tarafından kurulmuştur. Urartuların merkezi Tuşpa (Van)’dır. Bölgenin en güçlü devletlerinden biri olan Urartular, M.Ö. 600’lerde Medler tarafından yıkılmıştır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">M.Ö. II. Binden M.Ö. VI. Yüzyıla Kadar Türkiye’de Kültür ve Medeniyet</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Devlet Yönetimi</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">İlkçağlarda Türkiye’de kurulan devletler krallıkla yönetilmiştir. Bütün yetkiyi elinde bulunduran krallar, aynı zamanda başkomutan, baş yargıç ve baş rahiptir.</span></div>
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><b><span style="font-family: Verdana;">Bu durum kralların siyasi askeri ve dini yetkileri kendilerdinde topladıklarını ve güçlerini arttırdıklarını göstermektedir</span></b></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Başlangıçta Hitit Krallığı, feodal beyliklerden oluşuyordu. Daha sonraları bu beylikler kaldırılarak yerlerine merkezden valiler atanmıştır. Böyle bir değişiklikle Hititler merkezi otoriteyi güçlendirmeyi amaçlamışlardır.</span></span></div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Hititlerin ilk zamanlarında kralın yetkileri soylulardan oluşan Pankuş Meclisi tarafından sınırlandırılmıştır. Ancak imparatorluk döneminde Pankuş Meclisi’nin yetkileri azalırken kralın yetkileri artmıştır. </span></span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Dolayısıyla soylular yönetimden uzaklaştırılmıştır. Devlet yönetiminde kraldan sonra en yetkili kişi Tavananna adı verilen kraliçeydi. Tavananna, dini törenlere ve bayramlara başkanlık yapar, kral savaşa gittiğinde ülkeyi yönetirdi. Hatta <b>Kadeş Antlaşması</b>’nda Hitit kralının yanında kraliçenin de imzası yer almıştır. Bu durum Hititlerde kadınların devlet idaresinde etkili olduğunu göstermektedir.</span><br />
<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><span style="font-family: verdana;">Hititlerde <b>Pankuş </b><b>Meclisi</b>‘nin bulunması meşrutiyete benzeyen bir yönetim varlığını ve kralların yetkilerinin bir dönem kısıtlandığını göstermektedir.</span></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<div>
<span style="font-family: Verdana;"><b><span style="font-family: Verdana;">Ordu</span></b></span></div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Türkiye; topraklarının verimli olması ve ticaret yolları üzerinde bulunması sebebiyle sık sık istilalara uğramıştır. Bu durum Anadolu’da kurulan devletleri askerliğe önem vermeye zorlamıştır.</span></span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Ticaret faaliyetleriyle zenginleşen Lidyalılar, Anadolu’ da ücretli askerlik sistemini kurmuşlardır. Ancak bu askerler arasında dil ve taktik birliği olmadığı gibi vatan – millet sevgisi de yoktu. Sadece para için savaşan ücretli askerlerin başarı kazanmasını zorlaştırmıştır. Bu durum Lidyalıların yıkılmasında etkili olmuştur.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Hukuk</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Anadolu’da İlkçağ hukuku, komşu medeniyetlere göre yumuşak bir karakter taşımaktadır. Anadolu’da yapılan kanunlarda komşu medeniyetlerin önemli etkisi ve katkısı olmuştur.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Hititler, kanunlarını Mezopotamya’dan almakla beraber, ilaveler ve düzeltmelerle Anadolu’da ilk kanunları yapmışlardır. Medeni hukuk ve ceza hukuku büyük gelişme göstermiştir. Hitit kanunları, hür vatandaşlara olduğu kadar kölelere de mülkiyet hakkı tanıyordu.</span><br />
<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><span style="font-family: verdana;">İlkçağ devletlerinin temel geçim kaynağı tarım ve hayvanlılık olduğu için tarım ve hayvanlığı korumaya yönelik ağır cezalar içeren kanunlar yapmışlardır.Örneğin;Frigyalılarda öküz kesene ölüm cezası verilmiştir</span><span style="font-family: verdana;">Hititlerde krallın buyruklarına karşı gelmek develete baş kaldırmak büyük suç sayılmış ve ölümle cezalandırılmıştır Bu da Hititlerin merkezi otoriteye önem verdiklerini göstermektedir</span></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<div>
<span style="font-family: Verdana;"><b><span style="font-family: Verdana;">Din ve İnanış</span></b></span></div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">İlkçağlarda Türkiye’de çok tanrılı bir din anlayışı hakimdi. Bu nedenle Anadolu için “Bin Tanrı İli” denilmiştir. Anadolu’nun batısında kurulan medeniyetler Yunan tanrılarından, doğuda kurulan medeniyetler ise, Mezopotamya tanrılarından etkilenmişlerdir. Bu durum, Türkiye’nin coğrafi konumundan doğan tabii bir sonuçtur.</span></span><br />
<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><span style="font-family: Verdana;">İlkçağ insanlarında uğraş alanlarındaki gelişmeler inançları üzerinde etkili olmuştur.Örneğin tarım faaliyetlerine önem veren Frigyalılarda en büyük tanrı olarak bereket tanrısı Kibele’yi kapul etmeleri gibi</span></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<div>
<span style="font-family: Verdana;"><b><span style="font-family: Verdana;">Sosyal ve İktisadî Hayat</span></b></span></div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Anadolu’da halk sosyal sınıflara ayrılmıştı. En üst sınıf olarak kabul edilen kral ve ailesi devletin yönetimini üstlenmiştir. Anadolu’da asillerden başka rahipler, sanatçılar, askerler, memurlar ve köleler gibi sınıflar da bulunuyordu.</span></span><br />
<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><span style="font-family: verdana;">Anadolu’da bu sınıfların bulunması Türkiye’de yaşayan insan topluluklarının arasında eşitsizliğin olduğunu göstermektedir.</span></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Ticarete büyük önem veren Lidyalılar, bu amaçla Efes’ten başlayarak Mezopotamya’ya kadar uzanan <b>Kral Yolu’</b>nu yapmışlardır. Bu yolun yapılması sonucunda;</span></span></div>
<br />
<ul>
<li><span style="font-family: Verdana;"><b>Lidyalılar zenginleşmiştir.</b></span></li>
<li><b><span style="font-family: Verdana;">Doğu – Batı kültürleri arasında etkileşim artmıştır.</span></b></li>
<li><b><span style="font-family: Verdana;">Takas usulünün gelişen ticareti karşılayamaması üzerine M.Ö. 700 yıllarında Lidyalılar ilk parayı kullanmışlardır.</span></b></li>
</ul>
<br />
<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><span style="font-family: verdana;">Lidayalıların parayı icat etmeleri;alışverişi kolaylaştırmış ekonomik hayatı canlandırmış sermaye birikimine ve finans sektorünün oluşmasına ortam hazırlamıştır. Paranın kullanılmasına başlanmasından sonra değiş dokuş(takas) uygulaması ortadan kalkmıştır.</span></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Denizci bir medeniyet olan İyonyalılar, Akdeniz ve Karadeniz’de koloniler kurarak ticaret faaliyetleriyle zenginleşmişlerdir.</span></span></div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Bir devletin ekonomik, siyasal ve sosyal nedenlerden dolayı, kendi sınırları dışında ele geçirip yönettiği ülkeye veya topraklara koloni denir. Kolonilerin kurulmasında;</span></span><br />
<ul>
<li><b><span style="font-family: Verdana;">Hammadde ihtiyaçlarının karşılanması</span></b></li>
<li><b><span style="font-family: Verdana;">Üretim fazlası mallar için pazar bulunması</span></b></li>
<li><b><span style="font-family: Verdana;">Askeri gücün artırılmak istenmesi</span></b></li>
<li><b><span style="font-family: Verdana;">Diğer devletlere askeri, siyasal ve ekonomik alanlarda üstünlük sağlama düşüncesi etkili olmuştur.</span></b></li>
</ul>
<b><span style="font-family: Verdana;">Yazı ve Edebiyat</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Anadolu’ya yazıyı Mezopotamya medeniyetlerinden Asurlular getirmiştir.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Hititler ve Urartular, Asurlulardan aldıkları çivi yazısını kullanmışlar, ayrıca Hititler kendi icatları olan hiyeroglif yazısını da kullanmışlardır. Frigyalılar, Lidyalılar ve İyonyalılar Fenikelilerin alfabesini kullanmışlardır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Hititlerden kalan en önemli yazılı eserler anal adı verilen yıllıklardır. Hititler anallarla (yıllıklar) Anadolu’da tarih yazıcılığını başlatmışlardır.</span><br />
<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><span style="font-family: verdana;">Hitit yıllıklarında kralların,zaferi kadar yenilgilerininde yıllıklara yazdırılması tarafsız bir tarih anlayışına sahip olduğunu göstermektedir.Bu yıllıklar ,İlkçağ Anadolu tahihinin aydınlanmasında önemli rol oynamışlardır.</span></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<div>
<span style="font-family: Verdana;"><b><span style="font-family: Verdana;">Bilim ve Sanat</span></b></span></div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Anadolu medeniyetleri içinde her yönden en ileri olanı İyonyalılardır. İyonyalılar özgür düşüncenin ve pozitif bilimlerin öncüsü olmaları yönüyle önem taşırlar. Felsefe, matematik ve tıp bilimlerinin temeli İyonya’da atılmıştır. </span></span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Hitit sanatı, Mezopotamya sanatının etkisinde gelişmiştir. Heykelcilik ve kabartmacılık gelişen başlıca sanatlar olmuştur. Hititlerin en önemli kabartmaları Yazılıkaya ve İvriz kabartmalarıdır. Frigyalılarda dokumacılık, maden işçiliği, kaya mimarisi, Lidyalılar da dokumacılık, çömlekçilik, dericilik ve madencilik, Urartular da maden işlemeciliği, su mimarisi, İyonyalılarda ise, saray ve tapınak mimarisi gelişmiştir.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">İskender İmparatorluğu</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">M.Ö. 337’de tahta geçen İskender, önce Yunanistan’daki bütün şehir devletlerini, sonra da Anadolu, İran, Irak, Suriye ve Mısır’da Perslere ait tüm toprakları kendine bağlamayı başardı. Büyük İskender’in Asya seferinin sonucunda Hellenizm uygarlığı doğmuştur. Büyük İskender, 33 yaşında öldü (M.Ö. 323). İskender’in ölümünden sonra kazanılan topraklarda bağımsız devletler kurulmuştur.<br />
</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Roma İmparatorluğu</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Romalılar; disiplinli, planlı ve teşkilatlı hareket ederek kısa sürede bütün İtalya’yı Roma’ya bağlamışlardır. Bu gelişmelerden sonra Romalılar, Doğu Akdeniz’e yönelmişlerdir. İskender İmparatorluğu parçalandıktan sonra Selevkoslar Krallığı’nı yenerek Türkiye topraklarının tamamına hakim olmuşlardır. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Roma İmparatorluğu’nun siyasal tarihinde; Krallık Cumhuriyet ve İmparatorluk dönemleri yaşanmıştır. Merkezi yönetimin zayıflaması, eyaletlerin güçlenmesi, Hristiyanlığın yayılması, Kavimler Göçü’nün meydana getirdiği kargaşa, iç savaşlara katılan orduların sınırları ihmal etmesi gibi nedenlerden dolayı Roma İmparatorluğu, Doğu ve Batı olarak parçalanmıştır (395). Bunlardan Batı Roma 476’da, Doğu Roma ise 1453’te yıkılmıştır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Roma’da patricilerle (soylular) plepler (Roma’ya sonradan gelen halk) arasında çatışmalar olmuştur. Romalılar Yunan kanunlarından yararlanarak 12 Levha Kanunlarını yapmışlardır. Patrici-Plep mücadelesi 12 Levha Kanunlarından sonra da devam etmiştir.</span><br />
<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td height="37" width="100%"><span style="font-family: verdana;">Gümümüz Batı dünyasında uygulanan hukuk kurallarının temeli Roma hukukuna dayanır. Bu hukuk kuralları bazı değişikliklerle Bizans hukuku adıyla Doğu Roma ‘da yürürlükte kalmıştır</span></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Romalılar ticareti geliştirmek amacıyla Anadolu’da yeni yollar yapmışlar ve ihtiyaç duydukları ürünleri Anadolu’dan götürmüşlerdir.</span></span></div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Romalılar; Fenikeliler, İyonyalıların ve Yunanlıların geliştirdiği alfabeye son şeklini kazandırmışlar ve “Latin Alfabesi”ni oluşturmuşlardır. Mısır’dan aldıkları Güneş yılı esaslı takvimi, Sezar ve Papa XIII. Gregor dönemlerindeki düzenlemelerle bugün kullandığımız şekle getirmişlerdir.</span></span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Mezopotamya Medeniyetleri</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Sümerler birbirinden bağımsız birçok küçük şehir devletçiklerinden oluşan bir uygarlık kurdular. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Şehir devletleri arasında savaş eksik olmuyordu. Kuvvetli prensler, yakınındaki diğer şehirlere de söz geçirerek büyük krallıklar kuruyordu. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Mezopotamya’daki ilk medeniyet olan Sümerler, aynı zamanda tarihte bilinen ilk yazıyı da kullanmışlardır. M.Ö. 3000’lerde kullanılmaya başlanan yazı sayesinde kültür aktarımı kolaylaşmıştır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Aşağı Mezopotamya’da bulunan Sümerlerin kralı Urugakina tarafından ilk yazılı kanunlar yapılmıştır (M.Ö. 2375). Bu kanunların cezalandırma yöntemi genel olarak “fidye” yani “bedel” sistemine dayalıydı. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Çok tanrılı dine inanan Sümerlerin kralları rahip – kral olarak bilinirdi. Öncelikle dini amaçlı yaptıkları “Ziggurat” denen tapınaklar aynı zamanda rasathane ve soğuk hava deposu olarak kullanılmıştır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Bilimde ilerlemiş olan Sümerler dört işlemi kullanmışlar ve dairenin alanını hesaplamayı başarmışlardır. Edebiyat alanında günümüze kadar ulaşan en önemli eserleri Yaradılış, Tufan ve Gılgamış destanlarıdır.<br />
Akadlar tarihte bilinen ilk büyük imparatorluğu, ilk düzenli ve sürekli orduları kurmuşlar, bunun sonucu olarak Sümer uygarlığını Ön Asya’ya yaymışlardır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">I. Babil Devleti’nin krallarının en önemlisi olan Hammurabi ilk anayasa olarak kabul edilen “Hammurabi Kanunları’nı” yapmıştır. Bu kanunlar yapılırken daha önce uygulanan kanunlardan yararlanılmıştır. Urugakina Kanunlarına göre daha sert cezalar vardır. Bazı suçlara kısas cezaları verilmiştir. </span><br />
<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><span style="font-family: verdana;">Babil Kralı Hammurabi rahip-kral anlayışını reddederek gücünü dinden değil askeri kuvvetten almıştır.Mutlak Krallık sistemi Hammurabi ile başlamıştır.</span></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">M.Ö. 2000 yıllarında Asurlular, Anadolu’da ticaret kolonileri kurarak hem ticareti geliştirmişler, hem de Anadolu’da yazılı devirleri başlatmışlardır. Kayseri yöresindeki Kültepe’de ticaretle ilgili Asurca birçok tablet bulunmuştur.</span></span></div>
<span style="font-family: Verdana;"><b><span style="font-family: Verdana;">Mısır Medeniyeti</span></b></span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Mısır Medeniyeti, Nil nehrinin çevresinde kurulmuştur. Etrafının çöllerle çevrili olması, diğer medeniyetlerle daha az etkileşmesine neden olmuştur. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Mısırlılar öldükten sonra dirilmeye inanmışlar ve bu nedenle diğer yaşamlarında kullanabilmek için bazı eşyalarını mezarlarına koymuşlardır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Mısır sanatı dini ağırlıklıdır. Yeniden dirileceklerine inandıklarından cesetlerin bozulmamasına dikkat etmişler ve Mısırlılarda mumyacılık milli sanat haline gelmiştir. Mumyacılık faaliyetleri insan vücudunun yakından tanınmasını ve Mısır’da tıp biliminin gelişmesini sağlamıştır.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Mısırlılar, resim yazısı denilen hiyeroglif yazısını kullanmışlardır. Gök cisimlerini incelemek için rasathaneler kurmuşlar ve astronomide oldukça ilerlemişlerdir. Bugün kullandığımız Miladi takvimin ilk düzenli şeklini Mısır medeniyeti oluşturmuştur. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Mısır ekonomisinin temelini tarım ürünlerinden sağlanan gelirler oluşturuyordu. Mısır’da canlı bir ticaretin olduğu bilinmektedir.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Fenikeliler</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Fenikeliler, Lübnan dağları ile Akdeniz sahili arasında kalan kıyı şeridine yerleşmişlerdir. Arazilerinin tarıma elverişli olmaması ve Mısır’dan Anadolu’ya ulaşan ticaret yolu üzerinde bulunmaları Fenikelilerin ticaret alanında ilerlemelerini sağlamıştır. Fenikeliler şehir devletçikleri halinde yaşamış ve krallıkla idare edilmişlerdir. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Fenikeliler kurdukları kolonilere sadece ticari amaçlarını gerçekleştirmek için gittiklerinden dolayı askerliğe önem vermemişler ve kolonilerini yurt edinmemişlerdir. Bu nedenle kolonilerini kaybetmişlerdir.</span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Tarihe en önemli katkıları günümüz Latin alfabesinin temelini oluşturan 22 harfli ilk alfabeyi bulmalarıdır.</span><br />
<br />
<table border="9" style="width: 100%px;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%"><span style="font-family: verdana;">Denizcilik ve ticaret faaliyetleriyle gelişme gösteren Fenikeliler Doğu lve Ön Asya uygarlıklarındaki gelişmeleri Batıya taşıyarak kültürler arası etkileşimi sağlamışlardır.</span></td>
</tr>
</tbody>
</table>
<div>
<span style="font-family: Verdana;"><b><span style="font-family: Verdana;">İbraniler</span></b></span></div>
<span style="font-family: Verdana;"><span style="font-family: Verdana;">Tarihte ilk defa tek tanrılı bir dine inanan İbraniler, Musevilik dininin sadece kendi kavimlerine ait olduğunu kabul ederek diğer toplumlarda yayılmasını engellemişlerdir. Bu durum dünyanın değişik yerlerine dağılan Yahudilerin milli birliklerini korumalarını ve varlıklarını sürdürmelerini sağlamıştır.</span></span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Yunan Medeniyeti</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Dorlar taarfından Yunanistan’da kurulan şehir devletçiklerine <b>polis </b>adı verilmiştir. Yunanistan’ da sınıflar arasındaki mücadeleler sonunda sınıf farkları kaldırılmış ve demokrasi yönetimi benimsenmiştir.<br />
</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Yunanistan’da Halk gelirine göre, “Dörtyüzler Meclisi” veya “Halk Meclisleri”nde yönetime katılma olanağı elde etmiştir.</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Yunanistan’da yapılan kanunlarla demokratikleşme yolunda önemli bir adım olmasına rağmen asillerin yetkileri ellerinden alındığı<span style="font-family: Verdana;">için diğer sınıflar arasında mücadele yine devam etmiştir.</span></span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-39043202303557475532013-01-19T23:32:00.000-08:002013-01-19T23:41:38.736-08:00Tarihin Tanımı - 9. Sınıf Tarih Konu Anlatımı<h4>
<b><span style="font-family: Verdana;">Tarihin Tanımı</span> </b></h4>
<span style="font-family: Verdana;">İnsan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, kültür ve uygarlıklarını, sosyo-ekonomik yapılarını neden-sonuç ilişkisi içerisinde<span id="more-3256"></span> yer ve zaman göstererek inceleyen, elde ettiği bulguları, belgelere dayanarak objektif bir şekilde açıklayan sosyal bilim dalına tarih denir.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Tarihi Olaylar İncelenirken Uyulması Gereken Kurallar </span></b><br />
<ol>
<li><span style="font-family: Verdana;">Olaylar, neden-sonuç ilişkisi içerisinde incelenmelidir.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Olayın geçtiği yer ve zaman belirtilmelidir.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Olayda rolü olan kişilerin katkılarının doğru olarak değerlendirilebilmesi için olayın geçtiği günün şartları göz önünde bulundurulmalıdır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Olayın geçtiği yerde araştırma yapılmalıdır. </span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Olaylar objektif olarak değerlendirilmelidir.</span></li>
</ol>
<span style="font-family: Verdana;">Objektifliğin sağlanması için aşağıdaki şartlara uyulmalıdır :</span><br />
<ul>
<li><span style="font-family: Verdana;">Olayın üzerinden belli bir süre geçmelidir.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Olay, meydana geldiği günün değer yargıları göz önüne alınarak incelenmeli, günümüzün değer yargıları ile yorumlanmamalıdır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Kaynak taraması yapılmalıdır.</span></li>
</ul>
<b><span style="font-family: Verdana;">Tarih Öncesi Devirler</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">İnsanların yeryüzünde faaliyet göstermeye başlamasından M.Ö. 3000 yıllarında Sümerler tarafından yazının bulunmasına kadar geçen döneme Tarih Öncesi Devirler denir.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Tarih öncesi devirlerle ilgili bilinmesi gereken bazı özellikler şunlardır :</span></b><br />
<ul>
<li><span style="font-family: Verdana;">Tarih öncesi devirlerle ilgili yazılı belgeler olmadığından insan topluluklarının bıraktığı kalıntılar kullanılarak bilgi toplanabilmiştir.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Tarih öncesi devirler, insanların kullandıkları araç ve gereçlere göre dönemlere ayrılmıştır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Tarih öncesi devirlerin başlama ve bitişleri bölgelere göre farklılıklar göstermiştir.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Tarih öncesi devirler Mısır hariç normal seyrini izlememiştir. Bunun nedeni göçler sonucunda uygarlık alanında ileri toplumların diğer toplulukları etkilemesidir.</span></li>
</ul>
<b><span style="font-family: Verdana;">Taş Devirleri</span></b><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">1. Eski Taş Devri (Paleolitik) </span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Yontma Taş Dönemi’ni içine alan Paleolitik Devir’de insanlar;</span><br />
<ul>
<li><span style="font-family: Verdana;">Küçük gruplar halinde avcılık ve toplayıcılıkla hayatlarını devam ettirmişlerdir. Üretim faaliyetleri başlamamıştır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Taştan, ağaçtan ve kemikten ilk defa araç – gereç yapımına başlamışlardır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Ateşi bularak ısınma, pişirme ve aydınlanmada kullanmışlardır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Mağaralarda yaşamışlar ve duvarlara çeşitli resimler yapmışlardır.</span></li>
</ul>
<b><span style="font-family: Verdana;">2. Yeni Taş Devri (Neolitik) </span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Cilalı Taş Devri diye de adlandırılan Neolitik Devirde tarımsal faaliyetler başlamıştır. Bu gelişme sonucunda insanlar;</span><br />
<ul>
<li><span style="font-family: Verdana;">Üretici duruma geçmişler, toplayıcılıktan kurtulmuşlardır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Göçebelikten yerleşik hayata geçmişlerdir. Su kenarlarında köyler kurarak toplumsal hayatı başlatmışlardır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Ticaret faaliyetlerini başlatmışlardır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Hayvanları evcilleştirmişlerdir.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Keten, kenevir gibi bitkiler yetiştirmişler ve dokumacılık faaliyetlerini başlatmışlardır.</span></li>
<li><span style="font-family: Verdana;">Yiyecek ve içeceklerini korumak için topraktan kaplar yapmışlardır. Topraktan ev eşyası yapmışlar ve seramik sanatını başlatmışlardır.</span></li>
</ul>
<b><span style="font-family: Verdana;">Maden Devirleri</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">Maden Devirleri Bakır, Tunç ve Demir Devirleri şeklinde üçe ayrılır. Ateşin bulunması madenlerin kullanılmasına ortam hazırlamıştır. Demirin bulunması ve işlenmesi, insanlık tarihinde çok önemli gelişmelere ortam hazırlamıştır. </span><br />
<span style="font-family: Verdana;">Demirin yüksek ısıda işlenmesi sanayinin gelişmesine neden olmuştur. Tunç Devri’nde önce şehir devletleri sonra da büyük devletler kurulmuş, Demir Devri’nde ticaret hızlanmış ve toplumların birbirleriyle ilişkileri artmıştır.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Tarih Çağları</span></b><br />
<span style="font-family: Verdana;">M.Ö. 3000’li yıllarda Sümerlerin yazıyı bulmalarıyla başlayıp günümüze kadar devam eden döneme <b>Tarih Çağları</b> denilmiştir.</span><br />
<b><span style="font-family: Verdana;">Tarihin çağlara ayrılmasında toplumları etkileyen önemli sosyal ve ekonomik gelişmeler dikkate alınmıştır.</span></b> <span style="font-family: Verdana;">Tarih çağları İlkçağ (M.Ö. 3000 – 375), Ortaçağ (375 – 1453), Yeniçağ (1453 – 1789), Yakınçağ (1789 – …..) şeklinde ayrılmıştır.</span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-55456167171584090812013-01-19T23:27:00.002-08:002013-01-19T23:30:25.420-08:00HARİTA BİLGİSİ - 9. Sınıf Coğrafya Konu Anlatımı<strong><span style="font-family: Verdana; font-size: small;">HARİTA BİLGİSİ</span></strong><span id="ctl00_ContentPlaceHolder1_KonuAnlatimiFormView_IcerikLabel2"> </span><br />
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Yeryüzünün
tamamının ya da bir bölümünün, kuşbakışı görünüşünün, belli bir ölçek
dahilinde küçültülerek, bir düzlem üzerine aktarılmasıyla elde edilen
çizime <strong>harita </strong>denir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için gerekli olan koşullar şunlardır:<span id="more-2251"></span><br />
</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">1. Kuşbakışı olarak çizilmiş olması</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Haritası
çizilen alanın tam tepeden görünüşü kuşbakışı olarak adlandırılır.
Haritaların çiziminde tepeden görünüm sağlanamaz ise yeryüzü
şekillerinin biçimlerinde, boyutlarında ve birbirlerine göre
uzaklıklarında değişmeler olur.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">2. Ölçekli olması</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Haritalardaki küçültme oranına <strong>ölçek</strong> denir. Bir başka ifade ile harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara olan oranıdır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">a. Kesir ölçek:</span></strong> <span style="font-family: Verdana;">Küçültme
oranı kesirli sayılarla ifade edilen ve haritalarda en çok kullanılan
ölçeklerdir. 1/500, 1/5.000, 1/50.000, 1/500.000 gibi.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Kesir ölçeklerde pay her zaman 1 dir. Paydada yer alan sayı ise, haritası çizilen alanın kaç defa küçültüldüğünü gösterir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 16px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">b. Çizik (Grafik) Ölçek: </span></strong><span style="font-family: Verdana;">
Eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde harita üzerindeki
uzunlukların gerçek uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 16px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" src="http://www.derszamani.net/resim/19416c88a2928368db54be9ead7bce0e.gif" /></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Herhangi
bir yerin, kuşbakışı görünüşünün ölçeksiz ve kabataslak olarak bir
düzleme aktarılmasına kroki denilmektedir. Harita ile kroki arasındaki
fark, krokinin ölçeksiz, haritanın ise ölçekli olmasıdır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">3. Bir düzleme aktarılmış olması</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Dünya’nın
kutuplardan basık, Ekvator’dan şişkin kendine has küresel bir şekli
vardır. Dünya’nın küresel yüzeyi düzleme aktırılırken bazı güçlüklerle
karşılaşılır. Bunun nedeni, küresel yüzeyin düzleme aktarılmasının
geometrik açıdan imkânsız olmasıdır. Buna bağlı olarak haritalar
çizilirken, kara ve denizlerin yerküre üzerindeki biçimleri ve
genişlikleri tam olarak yansıtılamamakta ve boyutlarında gerçeğe
uymayan bozulmalar olmaktadır. Haritalarda görülen ise, gerçeğin az ya
da çok benzeridir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Harita
çizimindeki zorluklar dikkate alınarak bazı metodlar geliştirilmiştir.
Buna projeksiyon (izdüşüm) yöntemleri adı verilir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Projeksiyonlar,
izdüşüm (Yükseltinin sıfır m. kabul edilmesi) esasına göre
çizildiğinden, yükseltinin fazla olduğu yerlerde ve ülkelerde izdüşüm
alan ile gerçek alan arasındaki fark artar.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Türkiye’de,
izdüşüm alan ile gerçek alan arasındaki farkın en fazla olduğu
bölgeler Doğu Anadolu ve Karadeniz, en az olduğu bölgeler ise Marmara
ve Güneydoğu Anadolu’dur.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">Başlıca projeksiyon yöntemleri şunlardır:</span></strong></div>
<ul>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Silindir Projeksiyon: Ekvator ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Konik Projeksiyon: Kutuplar ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Düzlem
(Ufki) Projeksiyon: Bu projeksiyonla elde edilen haritalarda biçim ve
alan bozulmaları çok fazladır. Bu haritalar daha çok denizcilik ve
havacılıkta kullanılır.</span></div>
</li>
</ul>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana; font-size: 13pt;">HARİTA ÇEŞİTLERİ</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">A. KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE HARİTALAR</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">1. İdari ve Siyasi Haritalar</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Ülkelerin başka ülkelerle olan sınırlarının gösterildiği haritalara <strong>siyasi haritalar </strong>adı verilirken, ülkelerin kendi içerisindeki illeri, eyaletleri, bölgeleri gösteren haritalara <strong>idari haritalar </strong> denilmektedir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">2. Beşeri ve Ekonomik Haritalar</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Nüfus, göç, yerleşme, tarım, hayvancılık, sanayi, turizm, vb. dağılışını gösteren haritalardır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">3. Fiziki Haritalar</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Yeryüzü şekillerinin fiziki yapısını, dağılış ve yükseltilerini gösteren haritalardır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">4. Özel Haritalar</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Belirli bir konu için özel olarak hazırlanan haritalardır. (Jeomorfoloji, meteoroloji, toprak haritaları gibi.)</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">B. ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">1. Büyük Ölçekli Haritalar</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">a. Plânlar:</span></strong> <span style="font-family: Verdana;">Ölçeği 1/20.000′e kadar olan haritalardır. Şehir imar plânları, kadastro haritaları bu türdendir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">b. Topoğrafya Haritaları: </span></strong><span style="font-family: Verdana;">
Ölçeği 1/20.000 ile 1/200.000 arasında olan haritalardır. Ulaşım
haritaları ile topoğrafik, jeolojik, morfolojik haritalar bu türdendir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">Büyük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır:</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Paydası küçüktür.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Dar alanları gösterir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Ayrıntıyı gösterme gücü fazladır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Küçültme oranı azdır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Aynı alanı gösteren küçük ölçekli haritalara göre düzlemde daha fazla yer kaplarlar.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– İzohipsler arası yükselti farkı azdır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Bozulma oranı azdır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">2. Orta Ölçekli Haritalar</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Ölçeği 1/200.000 ile 1/500.000 arasında olan haritalardır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">3. Küçük Ölçekli Haritalar</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Ölçeği
1/500.000 den daha küçük olan haritalardır. Bu haritalar Dünya’nın,
kıtaların, ülkelerin tamamını veya bir bölümünü gösterir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">Küçük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır:</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Paydası büyüktür.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Geniş alanları gösterir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Ayrıntıyı gösterme gücü azdır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Küçültme oranı fazladır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Aynı alanı gösteren büyük ölçekli haritalara göre düzlem üzerinde daha az yer kaplarlar.Küçültme </span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– İzohipsler arası yükselti farkı fazladır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">– Bozulma oranı fazladır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">HARİTA PROBLEMLERİ</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">1. Uzunluk Problemleri</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Kısaltmalar;</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">G.U. = Gerçek Uzunluk</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">H.U. = Haritadaki Uzunluk</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Ölç. P. = Ölçeğin Paydası</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">a. Gerçek Uzunluk: </span></strong><span style="font-family: Verdana;">Harita uzunluğu ile ölçek verilerek gerçek uzunluk sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.</span></div>
<table border="9" id="table11" style="width: 32%;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">G.U. = H.U.x Ölç.P.</span></div>
</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<span id="ctl00_ContentPlaceHolder1_KonuAnlatimiFormView_IcerikLabel2"> </span><br />
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">b. Harita Uzunluğu:</span></strong> <span style="font-family: Verdana;">Gerçek uzunluk ile ölçek verilerek harita uzunluğu sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.</span></div>
<table border="9" id="table12" style="width: 22%;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" height="48" src="http://www.derszamani.net/resim/dfeb46080bbd7e137b3b2ca1493e3b6b.gif" width="109" /></div>
</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<span id="ctl00_ContentPlaceHolder1_KonuAnlatimiFormView_IcerikLabel2"> </span><br />
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">c. Ölçek:</span></strong> <span style="font-family: Verdana;">Gerçek uzunluk ile harita uzunluğu verilerek ölçek sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.</span></div>
<table border="9" id="table13" style="width: 22%;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" height="45" src="http://www.derszamani.net/resim/b58c9f114ab64f504edc74263251547b.gif" width="90" /></div>
</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<span id="ctl00_ContentPlaceHolder1_KonuAnlatimiFormView_IcerikLabel2"> </span><br />
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">2. Alan Problemleri</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">Kısaltmalar;</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">G.A. = Gerçek Alan</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">H.A. = Haritadaki Alan</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Ölç. P<sup>2</sup> = Ölçeğin Paydasının Karesi</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">a. Gerçek Alan:</span></strong> <span style="font-family: Verdana;">Haritadaki alan ve ölçek verilerek gerçek alan sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.</span></div>
<table border="9" id="table14" style="width: 32%;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: verdana;">G.A = H.A x Ölç.P</span><sup>2</sup></div>
</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<span id="ctl00_ContentPlaceHolder1_KonuAnlatimiFormView_IcerikLabel2"> </span><br />
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">b. Harita Alanı</span></strong><span style="font-family: Verdana;">: Gerçek alan ve ölçek verilerek haritadaki alan sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.</span></div>
<a href="http://bit.ly/XJ3JzG" target="_blank"><img alt="sondakika1" class="alignnone size-full wp-image-35855" height="45" src="http://www.derszamani.net/wp-content/uploads/2013/01/sondakika1.gif" width="550" /></a>
<table border="9" id="table15" style="width: 25%;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" height="49" src="http://www.derszamani.net/resim/f6ec3b2931b6148493ea04e8c92841ad.gif" width="114" /></div>
</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<span id="ctl00_ContentPlaceHolder1_KonuAnlatimiFormView_IcerikLabel2"> </span><br />
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">c. Ölçek:</span></strong> <span style="font-family: Verdana;">Gerçek alan ile harita alanı verilerek ölçek sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır.</span></div>
<table border="9" id="table16" style="width: 23%;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" height="49" src="http://www.derszamani.net/resim/04f2a538e7df7122a9c2fb847b02dfa1.gif" width="101" /></div>
</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<span id="ctl00_ContentPlaceHolder1_KonuAnlatimiFormView_IcerikLabel2"> </span><br />
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">HARİTALARDA YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİ GÖSTERME YÖNTEMLERİ</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">1. Renklendirme Yöntemi</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 16px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Fiziki
haritalarda yeryüzü şekillerini daha belirgin gösterebilmek için
yükselti basamakları renklerle ifade edilir. Renklendirme işlemi,
aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi olur:</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 16px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" src="http://www.derszamani.net/resim/4cc0831581e04931fb0ecf418e696753.gif" /></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Fiziki
haritalarda beyaz renkler buzulları ya da kalıcı karları gösterirler.
Göl, deniz ve okyanuslar ise mavi renkle gösterilmektedir. Mavinin tonu
koyulaştıkça derinliğin arttığı anlaşılır. Renklendirme yöntemi,
günümüzde en çok kullanılan yöntemlerdendir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">2. Gölgelendirme Yöntemi</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Yerşekillerinin
bir yönden ışıkla aydınlatıldığı düşünülür. Buna göre, ışık alan
yerler açık, gölgede kalan yerler koyu renkte boyanır. Haritacılıkta
daha çok yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">3. Tarama Yöntemi</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 16px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Eğim ile orantılı olarak kalınlıkları artan çizgilerle yerşekilleri gösterilir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 16px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" src="http://www.derszamani.net/resim/dc726baa160bc19a3683ecfb361e2f57.gif" /></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Tarama
yönteminde, eğim fazla ise çizgiler kalın, kısa ve sık olur. Eğim az
ise çizgiler ince, uzun ve seyrek olur. Düz alanlar ise taranmayarak
boş bırakılır. Fazla kullanılmayan bir yöntemdir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">4. Kabartma Yöntemi</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Yeryüzü
şekillerinin belirli bir ölçek dahilinde küçültülerek oluşturulan
maketleridir. Bu yöntem, yerşekillerinin gerçeğe en uygun olarak
gösterilmesini sağlar. Ancak, kabartma haritaların yapılışı ve
taşınması zor olduğundan kullanım alanı dardır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;"><strong>5. İzohips </strong>(Eş yükselti)<strong> Yöntemi</strong></span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseklikteki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilere izohips eğrileri denir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 18px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: verdana;"> <img alt="" border="0" src="http://www.derszamani.net/resim/356f07cc719fa7cd2d77e08b14157a2c.gif" /><br />
Herhangi bir arazi resmi</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: verdana;"> <img alt="" border="0" src="http://www.derszamani.net/resim/99de1c8d148032182b63a87fa6d62bc5.gif" /><br />
İzohips haritası</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">İzohipslerin özellikleri şunlardır:</span></strong></div>
<ul>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">İç içe kapalı eğrilerdir.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Sıfır
(0) m izohipsi deniz seviyesinden başlar. Kara ile denizin birleştiği
deniz kıyısını düz bir çizgi halinde takip eder. Buna <strong>kıyı çizgisi</strong> adı verilir.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">İzohips eğrileri dağ doruklarında nokta halini alır. Buralar <strong>zirve </strong>olarak tanımlanır.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">İzohipsler yeryüzü şekillerinin kuşbakışı görünümünü belirler.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">En geniş izohips halkası en alçak yeri, en dar izohips halkası ise en yüksek yeri gösterir.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">İki izohips eğrisi birbirini kesmez.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Birbirini çevrelemeyen komşu iki izohipsin yükseltileri aynıdır.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">İzohipslerin sıklaştığı yerler eğimin arttığını, seyrekleştiği yerler ise eğimin azaldığını gösterir.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Çukurluklar, derinlik istikametinde ok işareti konularak gösterilir. (Krater, polye, obruk gibi)</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Her izohips eğrisi kendisinden daha yüksek bir izohipsi çevreler. Ancak çukur yerlerde bunun tersi geçerlidir.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">İki izohips eğrisi arasındaki yükselti farkına <strong> eküidistans</strong> (izohips aralığı) denir.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">İzohipslerin sık geçtiği deniz kıyılarında <strong>kıta sahanlığı</strong> (şelfi) dar, seyrek geçtiği kıyılarda kıta sahanlığı geniştir. Başka bir ifade ile, <strong>alçak kıyılarda deniz sığ, yüksek kıyılarda deniz derindir.</strong></span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Deniz seviyesine göre aynı derinlikteki noktaların birleşmesi ile elde edilen çizgilere <strong>izobat </strong>(eş derinlik) <strong>eğrileri </strong>denir. Kıyı çizgisi, izohips ile izobat eğrilerinin başlangıç çizgisidir.</span></div>
</li>
</ul>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">İZOHİPS HARİTALARINDA BAZI YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GÖSTERİLMESİ</span> </strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">1. Boyun</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Tepe ve sırtlar arasında nispeten alçakta kalan düzlüklerdir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" src="http://www.derszamani.net/resim/5e3219d30942596e89ee5f091c40899b.gif" /></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">2. Vadi</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">İzohipslerin zirveye doğru “ </span><span style="font-family: Symbol;">Ù</span><span style="font-family: Verdana;"> ” şeklinde girinti yaptıkları yerlerdir. Vadi yamacının eğimine göre “ </span> <span style="font-family: Symbol;">Ù</span><span style="font-family: Verdana;"> ” şeklindeki girintinin biçimi de değişir. “ </span><span style="font-family: Symbol;">Ù</span><span style="font-family: Verdana;"> ” nin açık ağzı suyun akış yönünü, kapalı kısmı kaynak yönünü gösterir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">3. Sırt</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">İki yamacın birleştiği, su bölümü çizgisinin geçtiği sınırdır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" src="http://www.derszamani.net/resim/438d0111960688e334e2dbef6b511183.gif" /></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;"><strong>4. Çanak </strong>(Kapalı Çukur)</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Çevresine
göre yükseltisi az olan sahalardır. Çanakların kolaylıkla
tanınabilmesi için, eğim yönünde merkezi gösteren bir ok işareti konur.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" src="http://www.derszamani.net/resim/81efde654e515fdb3680d65ca4d91fcd.gif" /></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">5. Kıyı Çizgisi</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Deniz seviyesini gösteren sıfır metre eğrisidir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">6. Delta</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Akarsuların denize döküldükleri yerlerde denize doğru uzanan, üçgen şeklindeki çıkıntılardır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" src="http://www.derszamani.net/resim/706a88d2317b6a9238fe48f2dc9c5390.gif" /></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">HARİTALARDAN YARARLANMA</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">1. İzohips haritalarından profil çıkarma</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Yeryüzü şekillerinin yandan görünüşüne (kesitine)<strong> profil </strong>denir. Profil şu şekilde çıkarılır:</span></div>
<ul>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Profili çıkarılacak olan noktaların arasına bir doğru çizilir.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Bu doğrunun kestiği izohipslerin yükselti değerleri, alt kısma çizilecek yükselti ölçeği ile kesiştirilir.</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Kesişen noktalar birleştirildiğinde profil çıkarılmış olur.</span></div>
</li>
</ul>
<table border="9" id="table17" style="width: 78%;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Şu üç özellik kontrol edilerek profil bulunabilir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">a)Tepe sayısı b) Eğim c) Yükselti</span></div>
</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<span id="ctl00_ContentPlaceHolder1_KonuAnlatimiFormView_IcerikLabel2"> </span><br />
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">2. İzobat haritalarından profil çıkarma</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">İzobat haritalarından profil çıkarma işleminde, aynen izohips haritalarından profil çıkarılırken izlenen yollar uygulanır.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;"><strong>3.Yükselti Bulma</strong></span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">İki
izohips arasındaki yükselti farkı dikkate alınarak, yükseltisi bilinen
yerden başlamak üzere izohipsleri sayarak, istenilen noktanın
yükseltisi bulunabilir. İzohips aralığı sayısının, iki izohips arası
yükselti farkına çarpımı, toplam yükseltiyi verir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">4. Yön bulma</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Haritalar genellikle kuzey – güney istikametinde çizilirler. Bundan yararlanarak yön tayin edilebilir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Ayrıca paralel ve meridyenlerden de yararlanılabilir. Bunun yanında harita üzerindeki yön okları da bize bu konuda bilgi verir.</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
</div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">5. Eğim bulma</span></strong></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Haritalardan
yararlanarak, herhangi bir arazinin eğimi ölçülebilir. Herhangi iki
noktanın yükselti farkının, yine aynı iki nokta arasındaki yatay
mesafeye oranına eğim denir.</span></div>
<ul>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Yatay mesafe arttıkça, eğim azalır,</span></div>
</li>
<li>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">Yatay mesafe azaldıkça, eğim artar.</span></div>
</li>
</ul>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<strong> <span style="font-family: Verdana;">Eğim şu formülle bulunur:</span></strong></div>
<table border="9" id="table18" style="width: 22%;">
<tbody>
<tr>
<td width="100%">
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<img alt="" border="0" height="42" src="http://www.derszamani.net/resim/e202f807d4f848bf2832acec68c300f9.gif" width="369" /></div>
</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<span id="ctl00_ContentPlaceHolder1_KonuAnlatimiFormView_IcerikLabel2"> </span><br />
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">h = Yükselti farkı</span></div>
<div style="line-height: 150%; margin-bottom: 8px; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Verdana;">L = İki nokta arasındaki yatay uzaklık.</span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-37847914946487303552013-01-19T23:26:00.002-08:002013-01-19T23:30:25.414-08:0021 Haziran, 23 Eylül, 21 Aralık, 21 Mart ve Özellikleri - 9. Sınıf Coğrafya Konu Anlatımı<b>Dünya’nın Güneş Etrafında Dönmesi </b>(Yıllık Hareket)<br />
Dünya, kendi ekseni etrafındaki günlük dönüşünü sürdürürken, bir yandan da Güneş’in çevresinde dolanır. Dünya, Güneş etrafındaki dönüşünü elips şeklindeki bir yörünge üzerinde 365 gün 6 saatte tamamlar. Buna <b>1 yıl </b>denir.<br />
Dünya, 939 milyon km lik yörüngesi üzerinde saatte 108 bin km. hızla hareket eder. 21 Haziran, 23 Eylül, 21 Aralık, 21 Mart ve Özellikleri
<br />
<img alt="lisecini.blogspot.com" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi81Dp-RyEmATg0gu4j6Uugz4sB2szkUBJ6jgh3qtemx6nPbyi8tk37NGMk_OQLDqEcUe61qJkJpXMnDL8Uf6THbKLV9qCfuXG9Lxk7XxJ-11rZncKQkkrry8k8UwKmFYOdg3zJvaVZ21w/s1600/3_d%C3%BCnya_hrkt.gif" /><br />
<b>21 HAZİRAN</b><br />
<img alt="lisecini.blogspot.com" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghvdaho-XXV1ifr5IhKeCZUExCM0TT3LNhqu-YQk2ZV4O9ShpxepNpoSG9dDHGI97vB4X2VznhRW1gcvXi6VKYl4L8QdaDbDk5PisiWC3PRzVywGsIbO7XVLCqO6l_v1N6ts4ZZmanhvc/s1600/6_d%25C3%25BCnya_hrkt.gif" /><span id="goog_1280178904"></span><br />
<b>a. Kuzey Yarım Küre</b><br />
<ul>
<li>Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 90°lik açı ile düşer.</li>
<li>Yaz mevsiminin başlangıcıdır.</li>
<li>En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır.</li>
<li>Yengeç Dönencesi’nden kuzeye gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır.</li>
<li>Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar. Fakat 23 Eylül tarihine kadar gündüzler gecelerden uzundur.</li>
<li>Aydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi’ne teğet geçer.</li>
<li>Yengeç Dönencesi’nin kuzeyi, güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları küçülmeye başlar.</li>
<li>Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde en kısa gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları uzamaya başlar.</li>
</ul>
<b>b. Güney Yarım Küre</b><br />
<ul>
<li>Güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne 43°06′ lık açı ile düşer.</li>
<li>Kış mevsiminin başlangıcıdır.</li>
<li>En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır.</li>
<li>Oğlak Dönencesi’nden güneye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır.</li>
<li>Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar. Fakat 23 Eylül tarihine kadar geceler gündüzlerden uzundur.</li>
<li>Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi’ne teğet geçer.</li>
<li>Oğlak Dönencesi’nin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları büyümeye başlar.</li>
<li>Oğlak Dönencesi’nin güneyinde en uzun gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları kısalmaya başlar.</li>
</ul>
<b>23 EYLÜL</b><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: left;">
<img border="0" height="182" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiWArK8Ud97QAGz15KDniD08mcznZ5Y4H7DVDqOGvJcMz02qA4Xj4XKEdfa1DTlUBKzek2f63NP_HnKG756a6i_ulcpTJOq-MDzskrRU6KxaAd-iafijtQJqIA3uAeKB7yNcZ-7YzJ5JrI/s320/7_d%25C3%25BCnya_hrkt.gif" width="320" /></div>
<br />
<b>Kuzey ve Güney Yarım Küre</b><br />
<ul>
<li>Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90°lik açı ile düşer.</li>
<li>Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır.</li>
<li>Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar.</li>
<li>Bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar. Güney Yarım Küre’de ise tam tersi olur.</li>
<li>Bu tarih Kuzey Yarım Küre’de Sonbahar, Güney Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır.</li>
<li>Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür.</li>
<li>Dünya’da gece ve gündüz birbirine eşit olur.</li>
<li>Bu tarih Kuzey Kutup Noktası’nda 6 aylık gecenin, Güney Kutup Noktası’nda ise 6 aylık gündüzün başlangıcıdır.</li>
</ul>
<b>21 ARALIK</b><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: left;">
<img border="0" height="214" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjjlMY_ZDTipdBpgdJrwa5tOEtcJF6-3dLALqKnNmazQ4EzqCKIVxaPBN0_bR6p5W1nQn47WOGx_JvK9bzl7edK9VUn6OwjyEYJawqMoZtBntR_8_42jqW6gz2jJG89GnvPMTT4qh-VDIw/s320/8_d%25C3%25BCnya_hrkt.gif" width="320" /></div>
<br />
<b>a. Kuzey Yarım Küre</b><br />
<ul>
<li>Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 43°06′ lık açı ile gelir.</li>
<li>Kış mevsiminin başlangıcıdır.</li>
<li>En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır.</li>
<li>Yengeç Dönencesi’nden kuzeye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır.</li>
<li>Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar. Fakat 21 Mart tarihine kadar, geceler gündüzlerden uzundur.</li>
<li>Aydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi’ne teğet geçer.</li>
<li>Yengeç Dönencesi’nin kuzeyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları büyümeye başlar.</li>
<li>Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde en uzun gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları kısalmaya başlar.</li>
</ul>
<b>b. Güney Yarım Küre</b><br />
<ul>
<li>Güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne 90° lik açı ile gelir.</li>
<li>Yaz mevsiminin başlangıcıdır.</li>
<li>En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır.</li>
<li>Oğlak Dönencesi’nden güneye gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır.</li>
<li>Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar. Ancak 21 Mart tarihine kadar, gündüzler gecelerden uzundur.</li>
<li>Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi’ne teğet geçer.</li>
<li>Oğlak Dönencesi’nin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile alır. Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları küçülmeye başlar.</li>
<li>Oğlak Dönencesi’nin güneyinde en kısa gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları uzamaya başlar.</li>
</ul>
<b>21 MART</b><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: left;">
<img border="0" height="183" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg6xwzyjrQah9BIW0RXhjAJK6HJ5E6rcwHLh9qI6qljQtm1Qvufm1qHwRQqSR3O-Wkn5ghjvxEWfTqxkhVZcG9zOVEaz7cLe17z-j58_fMgMQjImZHBF5L0kRzuiTwBvn5u-NsLzcOIh54/s320/9_d%25C3%25BCnya_hrkt.gif" width="320" /></div>
<br />
<b>Kuzey ve Güney Yarım Küre</b><br />
<ul>
<li>Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90° lik açı ile düşer.</li>
<li>Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır.</li>
<li>Güneş ışınları bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar.</li>
<li>Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar. Kuzey Yarım Küre’de ise tam tersi olur.</li>
<li>Bu tarih Güney Yarım Küre’de Sonbahar, Kuzey Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır.</li>
<li>Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür.</li>
<li>Dünya’da gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olur.</li>
<li>Bu tarih Güney Kutup Noktası’nda 6 aylık gecenin, Kuzey Kutup Noktası’nda ise 6 aylık gündüzün başlangıcıdır.</li>
</ul>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-46827197518278112632013-01-19T23:16:00.001-08:002013-01-19T23:30:25.415-08:00Akarsularda Aşındırma - 9. Sınıf Coğrafya Konu Anlatımı<b>Akarsularda Biriktirme Şekilleri</b><br />
Bu ders notumuzda Coğrafya Dersinin konularından biri olan Akarsularda Aşındırma konusunun ders notunu bulabilirsiniz.<span id="more-30161"></span><br />
<b>AKARSULARDA AŞINDIRMA</b><br />
<b>1) Kimyasal aşındırma:</b> Akarsuyun geçtiği yerlerdeki kolay eriyebilen kayaları eriterek beraberinde taşıması olayıdır.<br />
<b>2) Mekanik aşındırma:</b> Akarsuların aşındırması daha çok mekanik yolla gerçekleşir.<br />
Mekanik Aşındırmada Etkili Olan Faktörler<br />
1) Akarsu yatak eğimi,<br />
2) Akarsuyun akımı,<br />
3) Akarsuyun akış hızı,<br />
4) Akarsuyun yük miktarı,<br />
5) Akarsuyu yatağı çevresindeki bitki örtüsü,<br />
6) Akarsu yatağındaki kayaların özelliği,<br />
*Akarsular aşındırma faaliyetini daha çok ağızdan kaynağa doğru geri aşındırma<br />
şeklinde gerçekleştirir.<br />
*Denize dökülen bir akarsu yatağını en son deniz seviyesine kadar aşındırır. Buna taban<br />
seviyesi (genel kaide seviyesi) denir. Göle dökülen akarsu da yatağını en son göl<br />
seviyesine kadar yapar. Buna da yerel kaide seviyesi denir.<br />
Denge Profili: Akarsuların yatağını ağızdan kaynağa doğru geri aşındırarak düzleştirmesiyle oluşan iç bükey eğriye denir. Türkiye akarsuları denge profiline ulaşmamışlardır. Sebebi : Türkiye’nin bugünkü yer şekillerinin yakın bir dönemde oluşmuş olmasıdır.<br />
<b>AKARSU AŞINIM ŞEKILLERI</b><br />
<b>1)VADI:</b> Akarsuların aşındırarak içinde aktığı , sürekli inişi olan yatağına denir.<br />
Vadi Tipleri: Çentik vadi: Akarsu yatak eğiminin fazla olduğu alanlarda<br />
derine aşındırmanın etkisiyle oluşurlar.<br />
Boğaz (yarma ) vadi: Akarsular tarafından dağların enine yarılması sonucu oluşan ve<br />
profilleri “u†harfine benzeyen vadilerdir. Türkiye’de en fazla Karadeniz ve Akdeniz<br />
Bölgelerinde görülür. Kıyı ile iç kesim arasında önemli geçit yollarıdır.<br />
Kanyon Vadi: Oluşumu boğaz vadilere benzer. Fakat kalkerli arazi üzerinde oluştukları için yamaçları basamak basamak düzlüktür. Ör: Göksu vadisi ve Köprülü kanyonu. Dünyanın en<br />
büyük kanyonu A.B.D’de Colorado kanyonudur.<br />
Tabanlı vadi:Akarsu yatak eğiminin az olduğu alanlarda yana aşındırmanın etkisiyle oluşur.<br />
Ör: Ege Bölgesi akarsu vadilerinde olduğu gibi.<br />
<b>2)MENDERES (BÜKLÜM):</b> Akarsu yatak eğiminin az olduğu alanlarda , akarsuyun büklümler yaparak akması sonucu oluşurlar.<br />
<b>Menderesler oluşturan bir akarsuyun özellikleri</b><br />
1) Yatak eğimi azdır.<br />
2) Akış hızı azdır.<br />
3) Aşındırma gücü azalmıştır.<br />
4) Boyu uzamıştır.<br />
5) Sık sık yatak değiştirir.<br />
6) Hem aşındırma hem de biriktirme yapar.<br />
*Akarsularda menderes olayı en fazla Ege Bölgesinde görülür.<br />
<b>3)DEV KAZANI:</b> Akarsuların şelale şeklinde aktığı yerlerde, suların düşme alanında<br />
aşındırma ile oluşan çukurluklara denir. Ör: Manavgat, Kurşunlu, Düden şelalelerinde<br />
olduğu gibi.<br />
<b>4)PENEPLEN (Yontuk düz) :</b>Yer şekillerinin deniz seviyesine kadar aşındırılarak<br />
düzleştirilmesidir. Türkiye’de ova ve platoların yüksekte kalmasının sebebi: III. zaman<br />
sonlarında peneplen haline gelen yerlerin tekrar yükselmiş olmasıdır.<br />
<b>5)PERIBACALARI:</b> Volkanik arazilerde ( kalın tüflü arazilerde) sel aşındırması sonucu oluşur.<br />
Tüfler içindeki lavlar yüzeyi kaplayarak akan sel sularının aşındırıcı etkisine karşı<br />
altlarındaki tabakaları korurlar. Zamanla çevresine göre aşınmamış yer şekilleri oluşur.<br />
Bunlara peribacaları denir. Ör: Ürgüp, Göreme, Avanos, ıhlara Vadisi çevresinde (Nevşehir) görülür.<br />
<b>6)KIRGIBAYIR (Badlands: Kötü arazi):</b> Eğimin fazla , bitki örtüsünün seyrek olduğu milli,<br />
tüflü arazilerde sel sularının araziyi çok sık bir şekilde yarması ile oluşan yer şekilleridir.<br />
En fazla Iç Anadolu ve G.Doğu Anadolu Bölgelerinde görülür.<br />
<b>7)PLATO:</b> Akarsular tarafından derince yarılmış yüksek düzlüklere denir. En fazla Iç Anadolu Bölgesinde görülür.<br />
Iç Anadolu Bölgesi: Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Bozok, Uzun yayla.<br />
Akdeniz Bölgesi: Taşeli ve Teke platoları.<br />
G.Doğu Anadolu Bölgesi: G. Antep ve Ş.Urfa platoları<br />
Doğu Anadolu Bölgesi: Erzurum-Kars platoları.<br />
Ege Bölgesi:Bayat (Yazılı kaya ) platosuUnknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-74254240931005669252012-12-16T00:32:00.003-08:002013-01-19T23:30:25.424-08:00Akarsularda Biriktirme Şekilleri - 9. Sınıf Coğrafya Konu Anlatımı<b>Akarsularda Biriktirme Şekilleri</b><br />
Bu ders notumuzda Coğrafya Dersinin konularından biri olan Akarsularda Aşındırma konusunun ders notunu bulabilirsiniz.<span id="more-30161"></span><br />
<b>AKARSULARDA AŞINDIRMA</b><br />
<b>1) Kimyasal aşındırma:</b> Akarsuyun geçtiği yerlerdeki kolay eriyebilen kayaları eriterek beraberinde taşıması olayıdır.<br />
<b>2) Mekanik aşındırma:</b> Akarsuların aşındırması daha çok mekanik yolla gerçekleşir.<br />
Mekanik Aşındırmada Etkili Olan Faktörler<br />
1) Akarsu yatak eğimi,<br />
2) Akarsuyun akımı,<br />
3) Akarsuyun akış hızı,<br />
4) Akarsuyun yük miktarı,<br />
5) Akarsuyu yatağı çevresindeki bitki örtüsü,<br />
6) Akarsu yatağındaki kayaların özelliği,<br />
*Akarsular aşındırma faaliyetini daha çok ağızdan kaynağa doğru geri aşındırma<br />
şeklinde gerçekleştirir.<br />
*Denize dökülen bir akarsu yatağını en son deniz seviyesine kadar aşındırır. Buna taban<br />
seviyesi (genel kaide seviyesi) denir. Göle dökülen akarsu da yatağını en son göl<br />
seviyesine kadar yapar. Buna da yerel kaide seviyesi denir.<br />
Denge Profili: Akarsuların yatağını ağızdan kaynağa doğru geri aşındırarak düzleştirmesiyle oluşan iç bükey eğriye denir. Türkiye akarsuları denge profiline ulaşmamışlardır. Sebebi : Türkiye’nin bugünkü yer şekillerinin yakın bir dönemde oluşmuş olmasıdır.<br />
<b>AKARSU AŞINIM ŞEKILLERI</b><br />
<b>1)VADI:</b> Akarsuların aşındırarak içinde aktığı , sürekli inişi olan yatağına denir.<br />
Vadi Tipleri: Çentik vadi: Akarsu yatak eğiminin fazla olduğu alanlarda<br />
derine aşındırmanın etkisiyle oluşurlar.<br />
Boğaz (yarma ) vadi: Akarsular tarafından dağların enine yarılması sonucu oluşan ve<br />
profilleri “u†harfine benzeyen vadilerdir. Türkiye’de en fazla Karadeniz ve Akdeniz<br />
Bölgelerinde görülür. Kıyı ile iç kesim arasında önemli geçit yollarıdır.<br />
Kanyon Vadi: Oluşumu boğaz vadilere benzer. Fakat kalkerli arazi üzerinde oluştukları için yamaçları basamak basamak düzlüktür. Ör: Göksu vadisi ve Köprülü kanyonu. Dünyanın en<br />
büyük kanyonu A.B.D’de Colorado kanyonudur.<br />
Tabanlı vadi:Akarsu yatak eğiminin az olduğu alanlarda yana aşındırmanın etkisiyle oluşur.<br />
Ör: Ege Bölgesi akarsu vadilerinde olduğu gibi.<br />
<b>2)MENDERES (BÜKLÜM):</b> Akarsu yatak eğiminin az olduğu alanlarda , akarsuyun büklümler yaparak akması sonucu oluşurlar.<br />
<b>Menderesler oluşturan bir akarsuyun özellikleri</b><br />
1) Yatak eğimi azdır.<br />
2) Akış hızı azdır.<br />
3) Aşındırma gücü azalmıştır.<br />
4) Boyu uzamıştır.<br />
5) Sık sık yatak değiştirir.<br />
6) Hem aşındırma hem de biriktirme yapar.<br />
*Akarsularda menderes olayı en fazla Ege Bölgesinde görülür.<br />
<b>3)DEV KAZANI:</b> Akarsuların şelale şeklinde aktığı yerlerde, suların düşme alanında<br />
aşındırma ile oluşan çukurluklara denir. Ör: Manavgat, Kurşunlu, Düden şelalelerinde<br />
olduğu gibi.<br />
<b>4)PENEPLEN (Yontuk düz) :</b>Yer şekillerinin deniz seviyesine kadar aşındırılarak<br />
düzleştirilmesidir. Türkiye’de ova ve platoların yüksekte kalmasının sebebi: III. zaman<br />
sonlarında peneplen haline gelen yerlerin tekrar yükselmiş olmasıdır.<br />
<b>5)PERIBACALARI:</b> Volkanik arazilerde ( kalın tüflü arazilerde) sel aşındırması sonucu oluşur.<br />
Tüfler içindeki lavlar yüzeyi kaplayarak akan sel sularının aşındırıcı etkisine karşı<br />
altlarındaki tabakaları korurlar. Zamanla çevresine göre aşınmamış yer şekilleri oluşur.<br />
Bunlara peribacaları denir. Ör: Ürgüp, Göreme, Avanos, ıhlara Vadisi çevresinde (Nevşehir) görülür.<br />
<b>6)KIRGIBAYIR (Badlands: Kötü arazi):</b> Eğimin fazla , bitki örtüsünün seyrek olduğu milli,<br />
tüflü arazilerde sel sularının araziyi çok sık bir şekilde yarması ile oluşan yer şekilleridir.<br />
En fazla Iç Anadolu ve G.Doğu Anadolu Bölgelerinde görülür.<br />
<b>7)PLATO:</b> Akarsular tarafından derince yarılmış yüksek düzlüklere denir. En fazla Iç Anadolu Bölgesinde görülür.<br />
Iç Anadolu Bölgesi: Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Bozok, Uzun yayla.<br />
Akdeniz Bölgesi: Taşeli ve Teke platoları.<br />
G.Doğu Anadolu Bölgesi: G. Antep ve Ş.Urfa platoları<br />
Doğu Anadolu Bölgesi: Erzurum-Kars platoları.<br />
Ege Bölgesi:Bayat (Yazılı kaya ) platosu<br />
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 595px;">
<tbody></tbody></table>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-4925350804392165542012-12-16T00:31:00.001-08:002013-01-19T23:30:25.417-08:00Atmosfer ve Atmosferin Katmanlar - 9. Sınıf Coğrafya Konu Anlatımı<b>Atmosfer ve Atmosferin Katmanlar</b><br />
<b>Atmosfer</b><br />
Dünya’yı çepeçevre saran gaz örtüsüne atmosfer denir. Atmosferin alt sınırı, kara ve deniz yüzeyleriyle çakışır. Üst sınırını ise yerçekiminin etkisi belirler. Ekvator’dan kutuplara doğru yerçekimi arttığı için atmosferin şekli Dünya’nın şekli gibi <span id="more-30151"></span>küreseldir.<br />
<b>Atmosfer’in Katları</b><br />
Atmosfer kendini oluşturan gazların karışımı ve gidişindeki farklılıklar nedeniyle çeşitli katlara ayrılmıştır. Bu katlar yeryüzünden yukarılara doğru troposfer, stratosfer, şemosfer, iyonosfer ve ekzosfer şeklinde sıralanır.<br />
<b>Troposfer</b><br />
Atmosferin, yeryüzüne temas eden, alt bölümüdür.<br />
Tüm gazların % 75′inin bulunduğu bu katmanda yoğunluk en fazladır.<br />
Troposfer, yerden havaya yansıyan ışınlarla alttan yukarıya doğru ısınır. Bu nedenle alt kısımları daha sıcaktır. Yerden yükseldikçe sıcaklık her 100 m’de yaklaşık 0,5°C azalır.<br />
Su buharının tamamı troposferde bulunduğu için tüm meteorolojik olaylar burada oluşur.<br />
Güçlü yatay ve dikey hava hareketleri görülür.<br />
Yerden yüksekliği 6-16 km arasında değişir.<br />
<b>Stratosfer</b><br />
Troposferin üstündeki katmandır.<br />
Yatay hava hareketleri görülür.<br />
Su buharı hemen hemen hiç bulunmadığı için dikey hava hareketleri oluşamaz. Bu nedenle sıcaklık dağılışı oldukça düzgündür.<br />
Sıcaklık her yerde yaklaşık -50°C’dir.<br />
Üst sınırı yerden 25-30 km yüksekliktedir.<br />
<b>Şemosfer</b><br />
Stratosfer ile Iyonosfer arasındaki katmandır.<br />
Stratosfer ile Şemosfer arasındaki 19-45 km’ler arasında oksijen azot haline gelerek ultraviyole ışınlarını tutar.<br />
Üst sınırı yerden 80-90 km yüksekliktedir.<br />
<b>Iyonosfer</b><br />
Mor ötesi (ultraviyole) ışınlarının, molekülleri parçalayarak iyonlar haline getirdiği katmandır.<br />
Yerçekimi azaldığı için iklim üzerinde belirgin bir etkisi yoktur.<br />
Radyo dalgalarını yansıtır<br />
Üst sınırı yerden 250-300 km yüksekliktedir.<br />
<b>Eksosfer (Jeokronyum)</b><br />
En üst tabakadır.<br />
Yerçekimi çok azaldığından gazlar çok seyrektir.<br />
Hidrojen ve helyum gibi hafif gazlar bulunur.<br />
Atmosfer ile uzay arasında geçiş alanıdır.<br />
Kesin sınırı bilinmemekle birlikte üst sınırının yerden yaklaşık 10.000 km yükseklikte olduğu kabul edilmiştir.<br />
<b>Atmosferde Bulunan Gazlar</b><br />
Atmosferde bulunan gazların % 75′i ve su buharının tamamı troposferde bulunur. Iklim yönünden daha çok atmosferin alt katları önemli olduğundan burada troposfer ve stratosferin alt katlarının bileşimi incelenecektir.<br />
Her zaman bulunan ve oranı değişmeyen gazlar; % 78 oranında azot, % 21 oranında oksijen, %1 oranında asal gazlar (Hidrojen, Helyum, Argon, Kripton, Ksenon, Neon) dır.<br />
Her zaman bulunan ve oranı değişen gazlar; su buharı ve karbondioksittir.<br />
Her zaman bulunmayan gazlar; ozon ve tozlardır.<br />
<b>Su buharı :</b> Yere ve zaman göre oranı en çok değişen gazdır. Yeryüzünün aşırı ısınıp, soğumasını engeller. Yağış, bulut, sis gibi hava olaylarının doğuşunu sağlar.<br />
<b>Karbondioksit :</b> Atmosferin güneş ışınlarını emme ve saklama yeteneğini artırır. Havada karbondioksit (CO2) miktarının artması sıcaklığı artırıcı, azalması ise sıcaklığı düşürücü etki yapar.<br />
<b>Ozon :</b> Hava içindeki oksijen (O2) mor ötesi (ultraviyole) ışınlarının etkisi altında ozon (O3) haline geçer. Ozon gazı, içinde hayatın gelişmesine olanak vermez ancak atmosferin üst katmanlarında ultraviyole ışınlarını emerek yeryüzündeki yaşam üzerinde olumlu bir etki yapar. Yeryüzünden 19 – 45 kilometre yükseklikler arasında bulunan ozon katının son yıllarda inceldiği hatta yer yer delindiği belirlenmiştir. Özellikle buzdolabı, soğutucu, araba ve spreylerden çıkan gazların (kloroflorokarbon) neden olduğu anlaşılmış ve bu gazların kullanımına kısıtlamalar getirilmiştir.<br />
Yeryüzüne ulaşan mor ötesi ışınlardaki artış, sıcaklıkların artmasına, buna bağlı olarak buzulların erimesine, bitki örtülerinde değişimlere neden olabilecektir.<br />
<b>Sıcaklık</b><br />
Güneş Işınlarının Atmosferde Dağılışı<br />
Yeryüzünün ısınmasında ana enerji kaynağı Güneş’tir. Dünya, Güneş’in uzaya yaydığı enerjinin ancak iki milyonda birini alır. Güneş’ten gelen bu enerji güneş sabitesi (solar konstant) ile belirlenir. Atmosferin üst sınırında 1 cm2′ye 1 dakikada gelen kalori miktarına güneş sabitesi (solar konstant) denir.<br />
Atmosferin etkisiyle, Güneş’ten gelen ışınların tamamı yere ulaşmaz. Atmosfer güneş ışınlarını çeşitli oranlarda tutar ve dağıtır. Bu nedenle yeryüzü Güneş’ten gelen ışınlardan çok atmosfer tarafından tutulan ışınlarla ısınır.<br />
<b>Sıcaklık Etmenleri</b><br />
Atmosferin ısınması çeşitli etmenlerin etkisi altındadır.<br />
Güneş Işınlarının Yeryüzüne Değme Açısı<br />
Belirli bir yüzeye dik ve yatık gelen ışınların getirdikleri enerji miktarları arasında belirgin bir fark vardır.<br />
Çünkü bir ışın demeti dik geldiğinde daha dar bir yüzeyi aydınlatırken, aynı ışın demeti yatık geldiğinde daha geniş bir yüzeyi aydınlatır.<br />
Ancak ışınların yere değme açısı daraldığı için etkisi azalır. Bu nedenle Güneş ışınlarının yere değme açısı büyüdükçe yeryüzünü ısıtma gücü de artar.<br />
Güneş ışınlarının yeryüzüne değme açısını etkileyen etmenler şunlardır:<br />
<b>Dünya’nın Şekli</b><br />
Dünya’nın küreselliğinin bir sonucu olarak, Ekvator’dan kutuplara doğru güneş ışınlarının yere değme açısı küçülür. Buna bağlı olarak her iki yarım kürede Ekvator’dan kutuplara doğru sıcaklık azalır. Bu durum enlemin sıcaklık üzerindeki etkisini gösterir.<br />
<b>Dünya’nın Eksen Eğikliği ve Yıllık Hareketi</b><br />
Dünya’nın eksen eğikliği nedeni ile Güneş çevresindeki dönüşü (yıllık hareket) sırasında güneş ışınlarının yere değme açısı değişir.<br />
Yeryüzündeki bir noktanın güneş ışınlarını yıl içinde farklı açılarla alması ısınma farklılıklarına neden olur.<br />
<b>Dünya’nın Günlük Hareketi</b><br />
Dünya’nın günlük hareketi nedeniyle güneş ışınlarının bir noktaya değme açısı sabahtan öğleye kadar artar. Öğleden akşama kadar ise azalır. Günün en yüksek sıcaklığı, ışınların en büyük açı ile geldiği öğle saati değil, depolanan enerjinin en fazla olduğu 13.00 – 14.00 saatleri arası ölçülür. Çünkü öğleye kadar yerde biriken enerji, ışınların gelme açısının daralmasıyla birlikte ışıma ile atmosfere iletilir. Işıma gece boyu devam eder, yer soğur. Güneş’in doğuş saatinde ışıma sona erer ve yerde enerji depolamaya başlar. Işımanın sona erdiği anda günün en düşük sıcaklığı yaşanır.<br />
<b>Işıma</b><br />
Yeryüzü kazandığı enerjinin bir bölümünü atmosfere geri verir. Buna yer ışıması denir. Güneş ışınlarının yeryüzüne ulaşamadığı saatlerde (gece) ve güneş ışınlarının yere değme açılarının küçüldüğü aylarda yer ışıması artar. Ayrıca, zeminin yapısı da yer ışıması üzerinde etkilidir. Örneğin yeryüzünün bitki ile kaplı alanlarında yer ışıması az ve yavaşken çılak arazilerde ısı kaybı daha hızlı ve fazla olur.<br />
<b>Eğim ve Bakı</b><br />
Geniş bir bölgeye düşen birbirine paralel ışınların yere düşme açıları, yamaç eğimine ve bakı durumuna (Güneş’e dönüklüğe) göre değişir. Bu durum yerel ısınma farklarına yol açar. Kuzey Yarım Küre’de güney yamaçlar, Güney Yarım Küre’de ise kuzey yamaçlar güneş ışınlarını yıl boyunca daha büyük açı ile aldığından daha sıcak olur.<br />
Ekvator çevresinde bakının etkisi tüm yamaçlarda görülür.<br />
<b>Bakının Etkisi</b><br />
Güneşe dönük olan eğimli yamaçlarda;<br />
Sıcaklık daha yüksektir.<br />
Güneşlenme süresi daha uzundur.<br />
Karların yerde kalma süresi daha kısadır.<br />
Kalıcı karların başlama yüksekliği daha fazladır.<br />
Tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi daha kısadır.<br />
Ormanların yükselti sınırı daha fazladır.<br />
<b>Yükselti</b><br />
Deniz seviyesinden yükseldikçe atmosferin yoğunluğunun ve içindeki su buharının azalması ile troposferin daha çok yerden yansıyan ışınlarla ısınması nedeniyle sıcaklık, her 100 m’de yaklaşık 0,5°C azalır. Bu nedenle enlemi aynı olan iki farklı noktadan daha yüksekte olan, diğerine göre her zaman daha soğuk olur. Örneğin deniz seviyesinden 155 m yükseklikteki Bursa’da sıcaklık 25°C iken aynı enlemde bulunmasına karşın 2543 m yükseklikteki Uludağ’da sıcaklığın 12°C olması yükseltinin sıcaklığa etkisini gösterir.<br />
<b>İndirgenmiş Sıcaklık</b><br />
Yeryüzünde sıcaklığın enleme bağlı dağılışını gösteren haritalar çizilirken yükseltinin sıcaklık üzerindeki etkisini ortadan kaldırmak için indirgenmiş sıcaklık değerleri kullanılır.<br />
Bir yerin yükseltisinin sıfır (0 m) kabul edilerek hesaplanan sıcaklığına indirgenmiş sıcaklık denir.<br />
Bir yerin indirgenmiş sıcaklığını hesaplamak için yükseltiden kaynaklanan sıcaklık farkı hesaplanır.<br />
Bu fark o yerin gerçek sıcaklığına eklenir.<br />
<b>Örnek :</b><br />
900 m yükseklikteki Ankara’da Ocak ayı ortalama sıcaklığı -2°C’dir. Ankara’nın deniz seviyesine indirgenmiş sıcaklığı kaç °C dir?<br />
<b>Çözüm :</b><br />
100 m’de sıcaklık 0,5°C azalırsa<br />
900 m’de X°C azalır.<br />
X=900 x 0,5 / 100 = 4,5 °C’dir.<br />
Indirgenmiş Sıcaklık = Gerçek Sıcaklık + Sıcaklık Farkı<br />
Indirgenmiş Sıcaklık = -2 +4,5<br />
Indirgenmiş Sıcaklık = 2,5°C’dir.<br />
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 595px;">
<tbody></tbody></table>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-8440768392450201432012-12-16T00:30:00.000-08:002013-01-19T23:30:25.427-08:00Dünya Haritasının Çizimi - 9. Sınıf Coğrafya Konu Anlatımı<b>Dünya Haritasının Çizimi</b><br />
Dünyamızın gerçeğe uygun bir resmini yapmak ve yüzey şekillerini kapsamlı haritalar biçimine getirmek, insanlığın kültür alanındaki en büyük başarılarından biridir. Hava ve uzay fotoğrafları aracılığıyla haritalardaki son beyaz lekeler, yani bilinmeyen noktalar da artık ortadan kalkmıştır. Laser ışınlarıyla ölçme, tarayıcılarla belirleme ve bilgisayarla harita çıkarma gibi çağdaş teknikler haritacılık alanında <span id="more-30148"></span>devrimler yaratmaktadır.<br />
<b>İlk Haritalar</b><br />
IÖ 13.yy’dan kalan ve Nübye’deki altın madenlerini gösteren bir papirüs rulosu en eski haritalardan biri sayılır. Çin’de de IÖ 1100 dolaylarında, yerölçümü için bir devlet örgütünün kurulduğu ve burada çizilen haritaları korumakla görevli memurların bulunduğu bilinmektedir. Eski Yunan’da Milletli Anaksimandros (IÖ 610-546) o zaman bilinen dünyanın bir haritasını çizmiştir.<br />
Yön bulma çizgileri’ öneren ilk insanın ise Aristeles’in bir öğrencisi olan Dikaiarkhos (IÖ 350-290) olduğu sanılır. Avrupa ortaçağının bilim düşmanlığı döneminde, başka şeyler gibi haritacılığın da Arap kültür çevresi içinde geliştiği görülür. Haritacılık alanında verilebilecek başka erken örnekler arasında Polinezyalılar’ın deniz haritalarıyla, Meksika’da yaşamış olan Aztekler’in haritaları vardır.<br />
Yeryüzünün düz, silindir ya da Platon’un ileri sürdüğü gibi küp biçiminde olduğuna ilişkin görüşler daha IÖ 4. yüzyılda aşıldı. Parmenides, aristoteles ve özellikle Eratosthenes gibi düşünür ve matematikçiler iki yüzyıl gibi bir süre içinde insanları Dünya’nın küre biçiminde olduğuna inandırdılar. Yerkürenin yaklaşık büyüklüğünü ilk hesaplayan gene Eratosthenes oldu.<br />
Eratosthenes önce, bugünkü adı Assuan olan Syene’de, Güneş’in öğle zamanındaki yüksekliğini ölçmüş, sonra aynı işlemi, yaklaşık aynı boylam üstündeki Iskenderiye’de yinelemişti. Aradaki açı farkından yola çıkarak Dünya’nın çevresinin 5.000 stad (yaklaşık 40.000 km) olduğunu hesapladı. Ortaçağ insanı, antik yazmalarda sözü edilmesine karşın, Dünya’nın yuvarlak olduğu düşüncesini benimseyememişti. Çünkü böyle bir durumda karşı yanda, yani kendisine göre arkada kalanların nasıl olup da baş aşağı durabildiğine bir türlü akıl erdiremiyordu. Dünya’nın yuvarlak olduğuna inanan Kristof kolomb, 1492′de Atlas Okyanusu’nu aşarak öte yana geçme yürekliliğini gösterebilen ilk insan oldu<br />
<b>Yeryüzünde Yön Bulma</b><br />
Her yana doğru kıvrık olan bir cismin ne başlangıcı olur, ne de sonu; bu nedenle onun üstünde yön bulmak zormuş gibi gelir. Buna karşılık Dünya’nın, bir koordinat sisteminin geçmesine olanak sağlayacak iki sabit noktası vardır; bunlar Kuzey Kutbu ile Güney Kutbu’dur. Kutupların üstünden Dünya’yı boyuna dolaştığı varsayılan çemberler olan boylam çizgileri (meridyenler) geçirilmiştir. Uluslararası bir anlaşmayla Londra yakınlarındaki Greenwich’te bulunan bir gözlem evinin üstünden geçen boylam çizgisi sıfır ya da başlangıç meridyeni olarak kabul edilmiştir. Bundan önce her ülkenin sıfır noktası ayrıydı. Örneğin, 17.yüzyılda Kanarya Adaları’ndaki Ferro’dan ,18.yüzyılda Paris’ten ve Petersburg yakınlarındaki Pulkova’dan geçen meridyenler ayrı ayrı sıfır boylamı olarak kullanılmıştı. Başlangıç meridyeninden hem batıya, hem de doğuya doğru 180′er derece sayılarak boylam çizgilerinin buralardan geçeceği düşünülmüş, aralarındaki açı farkı Greenwich’e göre doğu ve batı olarak belirtilmeye başlanmıştır.<br />
Bunun dışında yerküre, kutuplara teğet olan iki düzleme koşut bir dizi enlem çizgisiyle de (paralel) kesilmiştir. Burada Ekvator sıfır paralelini oluşturmuş, onun kuzeyinde ve güneyinde 0-90 derece arasında paraleller çizilmiştir. Bir yerin paraleli, yani coğrafi enlemi, ufuk çizgisi üstündeki Kutup Yıldızı’na bakarak hesaplanabilir. Kuzey Kutup noktasında bu yıldız tam tepede, Ekvator’da ise hemen ufuk çizgisinin üstünde bulunur. Uygulamada, örneğin deniz üstünde, sekstant denen araçla Güneş’in ufuktan yüksekliği ölçülür ve eldeki tablolardan hangi coğrafi enlem üstünde bulunduğuna bakılır.<br />
Hangi boylam üstünde bulunduğunun hesaplanması biraz daha karmaşıktır ve ilke olarak zaman farklarının karşılaştırılmasına dayanır. Bir meridyen, Dünya’nın ekseni üstünde 24 saatte tam bir dönüş yapar. Yani 360 derecelik bir dönüş 24 saatlik bir zamana eşit olur. (Buna göre 15 derecelik dönüş bir saate, 1 derecelik dönüş ise 4 dakikaya eşit olmaktadır.) Başka bir deyişle, coğrafi boylam zaman ile ifade edilebilir. Boylamı belirleyebilmek için, bulunulan yerin öğlen tam 12′deki yerel saatini bilmek gerekir. Bunun yanında, başka bir meridyenin saatini de bilmek önemlidir. Burada Greenwich’den geçen sıfır boylamı kullanılır. Aradaki fark o yerin doğu ya da batı boylamını verir. Ortaçağın sonlarına doğru saatin bulunması, yüzyılımızda ise Dünya saatinin radyo dalgalarıyla duyurulması, yön bulma işlemlerini önemli ölçüde kolaylaştırmıştır.<br />
<b>Biçim Bozulmalarını İçermeyen Bir Harita Olmuyor</b><br />
Bilimsel haritacılığın en önemli işlevi, yeryüzünün küçültülmüş, düzleme geçirilmiş, çizime dönüştürülmüş genel ya da belirli bir bölümünün görünümünü vermek, bunu yaparken de elden geldiğince bütün ayrıntıları göstererek gerçeğe yakın bir imge oluşturmaktır. Zaman içinde Dünya’yı resim olarak göstermenin iki yolu ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri harita, öbürü küredir. Harita daha kullanışlı ve çok yönlü olduğundan, bazı olguları daha iyi yansıtabilen küreye göre daha yaygındır. Haritanın bu özelliklerinin karşıtı ise, kaçınılmaz biçim bozulmalarını göze almaktır. Yeryüzü gibi eğri bir düzeyin düz bir yüzey üstüne aktarılması, ister istemez bozulmalara ve oran değişmelerine yol açar. Bunu hem matematiksel olarak hesaplanabilir sınırlarda tutmak, hem de belirli bir kullanışlılığı sağlamak haritacılığın en önemli amacıdır. Bunun için önce değişmeyen yön bulma çizgilerini, yani enlemle boylamları geometrik izdüşüm (harita izdüşümü) ya da matematiksel formüller (harita ağı tasarımları) yoluyla kağıda geçirmek gerekir. 15. yüzyıldan beri bu amaçla geliştirilen yöntemlerin hiçbiri yeterince doyurucu değildir, çünkü bu, temelde çözümü olmayan bir sorundur. Haritanın her yerinde uzunlukların doğru olmasını sağlamak olanaksızdır. Bu da insanı, alanların ya da açıların doğru olması arasında bir seçim yapmakla karşı karşıya bırakır ve her iki durumda da önemli biçim ve konum bozulmalarına göz yummak gerekir. Ayrıca biçim ve konum bozulmalarını elden geldiğince aza indirmek amacıyla alanların ve açıların doğru olmadığı haritalar da yapılmıştır.<br />
<b>Harita Yapma Tekniği</b><br />
Haritacılığın başlangıç dönemlerinde, çizimi gerçekleştirilen özgün haritalar ancak kopya yoluyla çoğaltılabiliyordu. Ortaçağın sonlarına doğru önce ahşap gravür, sonra da bakır gravür teknikleri uygulanmaya başladı. Bunu 1.800 dolayında, Münihli Alois Senefelder’in bulduğu taş baskı (litografi) izledi. Bu teknik, örneğin Almanya’nın Bavyera eyaleti Arazi Ölçüm Dairesi’nin bodrumunda her biri 50 kg ağırlığında, üstleri sanatkarca işlenmiş Bavyera haritaları ile dolu birkaç bin taş levhanın saklanması ve yeniden kullanılabilmesi olanağını doğurdu. 1980′lerin ortasından bu yana ölçüm verileri, yeryüzü şekilleri, yerleşimler, adlar, kullanım türleri gibi bütün bilgiler bilgisayarlara yüklenmektedir. Bilgisayarla ekleme ve düzeltmeler çok daha kolay gerçekleştirilebilmektedir. Isteyen herkes, yeryüzünün her bölgesinin haritalarını, istediği ölçek, içerik ve grafik anlatımla edinebilmektedir. Ayrıca ekonomi ve ekoloji gibi çevreye bağlı başka bilgilerin de eklenmesiyle kapsamlı bir coğrafi bilgi sistemleri ağı kurma olanağı vardır. Çok yakın bir gelecekte bu bilgilere dayanarak bilgisayar ekranı başında gerçeğe çok yakın bir biçimde istediğimiz herhangi bir yeri gezebileceğiz.<br />
<b>Harita Üstünde Dünya</b><br />
Yalına indirgenirse Dünya’yı yarıçapı 6.370 km olan bir küre kabul edebiliriz. Ama 18. yüzyılın başından beri onun kutuplarda daha basık olduğu bilinmektedir. Bu da Ekvator’daki yarıçapının 6.378 km, kutuplardakinin ise 6.357 km olduğu anlamına gelir. En yeni araştırmalar Dünya’nın kendi ekseni çevresinde dönmesi nedeniyle oluşturduğu bu elipsoitte, geometrik olana göre çeşitli sapmaların ve düzensizliklerin bulunduğunu ortaya koymuştur. Yerkürenin gerçek biçimi bu nedenle geoit olarak adlandırılır. Alman haritacılığı için Bessel’in 1841′de hesapladığı yerküre biçimi kabul edilmiştir. 1924′ten bu yana ise uluslararası alanda Hayfort’un önerdiği dönme elipsoit belirlenmiştir.<br />
Harita tasarım bilgisi, eğri yeryüzünü düz bir yüzey olan kağıda aktarma işiyle uğraşır. Bunun biçim bozulmaları olmadan gerçekleştirilemeyeceği çok az bilinir. Ancak Dünya’nın gerçeğe uykun küçük bir modeli olan bir küre, biçim bozulmaları içermez. Yeryüzü üstündeki herhangi bir noktanın yerini enlem ve boylam çizgileriyle belirlemek çok kolaydır. Ama hangi çizim yöntemi kullanılırsa kullanılsın, düz bir yüzey olan haritada biçim ve açı bozulmaları olur. Bu nedenle uzunlukların her yönde doğru ve gerçeğe uygun olduğu bir harita bulmak olanaksızdır. Buna karşılık alanları doğru (Mercator-sanson tasarımı), açıları doğru (Mercator haritası) ve uzunlukları bir yönde doğru (Mollweide tasarımı) olan özel haritalar vardır. Bu haritada yalnızca alanlar ya da açılar doğruysa, uzaklık ve konum alanındaki biçim bozulmaları daha belirgin bir biçimde ortaya çıkar. Yeryüzünün gerçeğe en yakın resmini elde etmek için her üçünde de belirli bir ölçüye kadar bozulmayı kabul eden, ama bunları kabul edebilir sınırlarda tutan haritalar seçilir. Bunlar (özellikle Winkel tasarımı) daha çok okulatlaslarında kullanılmaktadır.<br />
<b>Evrende Dünya’mız</b><br />
Uzaya gönderilen astronotlar boşlukta yüzen bir küreye benzeyen Dünya’mızın ne kadar güzel göründüğünü anlata anlata bitiremiyorlar. Uzaktan bakıldığı zaman “mavi gezegen”imizin görünümünü üstündeki büyük su kütlelerinin, yani okyanusların belirlediği anlaşılıyor. Kıtalar çoğunlukla bulutların arkasında kalıyor. Yeryüzünü saran atmosfer de zar gibi ince bir kılıfı andırıyor. Onun en alt katmanlarında ise çok çeşitli biçimleri ve benzersizliğiyle yaşam yer alıyor.<br />
<b>Dünya’nın Yörüngesi</b><br />
Dünya, Güneş çevresinde, hemen hemen daire biçiminde bir yörünge çizerek 365,25 günde dolanır. Onun bu yörünge üstünde kalmasını sağlayan Güneş’in çekim gücüdür. Bu iki uzay cismi arasındaki ortalama uzaklık 149,6 milyon km’dir. Dünya en yakın noktasında Güneş’ten 147 milyon km, en uzak noktasında ise 157 milyon km uzakta döner.<br />
Dünya kendi ekseni çevresindeki dönüşünü 24 saatte tamamlar. Ekseni ile yörünge düzlemi arasında 23,5 derecelik bir açı olduğu için, Dünya’nın Güneş çevresindeki dolanımı sırasında, yeryüzündeki herhangi bir noktanın Güneş’e göre konumu değişir. Bu da, Güneş ışınlarının farklı zamanlarda yeryüzüne farklı biçimde düşmesine neden olur. Eğer Kuzey Kutbu Güneş’e bakıyorsa Güneş Kuzey Yarıküre’ye daha dik ışınlar yollar, o zaman orada yaz olur. Buna karşılık kışın Kuzey Kutbu öteki yöne baktığı için Güneş ışınları Kuzey Yarıküre’ye dik gelmez; bu ışınlar daha geniş bir alana yayıldığı için de yeryüzünü daha az ısıtır. Güney Kutbu, Kuzey Kutbu’nun tam karşısında olduğundan, Güney Yarıküre’de Kuzey Yarıküre’deki durumun tam tersi yaşanır.<br />
<b>Gaz ve Tozdan Doğan Dünya</b><br />
Dünya’mız da Güneş sistemimiz gibi yaklaşık 5 milyar yıl önce oluşmaya başlamıştır. O zamanlar merkezinde Güneş’in bulunduğu bir gaz ve toz bulutu varmış. Bunun büyük bir bölümü Güneş’te, küçük bir bölümü de Güneş çevresinde dönen bir düzlem üstünde toplanmış. Burada önce çok sayıda küçük kütleler oluşmuş; bunlara gezegenimsi de denir. Bu parçalar birbirleriyle çarpışarak zamanla daha büyük kütlelere dönüşmüşler. Çarpışmaların şiddeti nedeniyle oluşan, özellikle de radyoaktif elementlerin ısınmasıyla açığa çıkan enerji, bu ilkel gezegenlerin aşırı ısınıp erimesine yol açmış. Dünya bugün de ince kabuğunun altında hala bu eriyiği saklıyor. Yüzeye çıkan gazlar da atmosferi oluşturmuş. Yüzeyin yavaş yavaş soğuması kabuğun katılaşmasını sağlamış. Atmosferde bulunan su buharı yağmur olarak bu kabuğun üstüne düşmüş ve ilk okyanuslar ortaya çıkmış. Okyanusların içinde yaklaşık 4 milyar yıl kadar önce ilk yaşam belirtileri görülmeye başlamış. Ilk canlıların, bugünkü yaşam için gerekli olan oksijenin biriktirilmesine yardım ettiği sanılıyor.<br />
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 595px;">
<tbody></tbody></table>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-4370878031023506858.post-64762717524148616182012-12-16T00:29:00.001-08:002013-01-19T23:30:25.422-08:00Dünya’nın Eksen Eğikliği ve Sonuçları - 9. Sınıf Coğrafya Konu Anlatımı<b>Dünya’nın Eksen Eğikliği ve Sonuçları</b><br />
<br />
Bu ders notumuzda 9.Sınıf Coğrafya ve YGS-LYS’de çıkma olasılığı yüksek olan Dünya’nın Eksen Eğikliği ve Sonuçları konusunun ders notunu bulabilirsiniz. <span id="more-30145"></span><br />
Dünya’nın eksen eğikliğinin anlaşılabilmesi için şu terimlerin bilinmesi gerekmektedir.<br />
1. Ekliptik Düzlem (Yörünge Düzlemi): Dünya’nın Güneş etrafında izlediği yola Ekliptik Düzlem denir.<br />
2. Ekliptik Eksen (Yörünge Ekseni): Ekliptik düzlemi dik kestiği kabul edilen hayali çizgiye Ekliptik Eksen denir.<br />
3. Dünya’nın Ekseni: Kutuplardan ve yerin merkezinden geçtiği kabul edilen hayali çizgiye Dünya’nın Ekseni denir.<br />
4. Ekvator Düzlemi: Dünya’yı iki eşit parçaya bölen hayali çizginin meydana getirdiği düzleme Ekvator Düzlemi denir.<br />
Ekliptik eksen ile Dünya’nın ekseni birbiri ile çakışmaz aralarında 23° 27′ lık bir eğiklik vardır. Bu eğikliğe Dünya’nın Eksen Eğikliği adı verilir.<br />
Eksen eğikliği, Dünya’nın hem kendi ekseni hem de Güneş etrafındaki hareketiyle hiçbir zaman değişmez. Sade-ce ekinoks tarihlerinde etkisi ortadan kalkar.<br />
<b>Eksen Eğikliğinin Sonuçları</b>:<br />
1. Mevsimlerin oluşmasına neden olur.<br />
2. Bir noktaya düşen güneş ışınları yıl içerisinde değişir.<br />
3. Bir noktaya dikilen çubuğun gölge boyu yıl içinde değişir.<br />
4. Dönenceler ve Kutup Daireleri oluşur.<br />
5. Kuzey ve Güney yarım kürelerde aynı anda farklı mevsimler yaşanır.<br />
6. Aydınlanma dairesi sürekli yer değiştirir.<br />
7. Gece ve gündüz süreleri uzayıp kısalır.<br />
8. Mevsimlik sıcaklık ve basınç farkları oluşur.<br />
9. Matematik iklim kuşakları meydana gelir.<br />
10. Güneşin doğuş-batış saati ve yeri değişir.<br />
<b>Dünyanın Eksen Eğikliği İle İlgili İhtimaller:</b><br />
<b>a. Eksen Eğikliği Olmasaydı:</b><br />
1. Güneş ışınları daima ekvatora dik açıyla gelirdi ve bu durum hiçbir zaman değişmezdi.<br />
2. Mevsimler ortadan kalkardı.<br />
3. Yıllık sıcaklık farkı meydana gelmezdi.<br />
4. Aydınlanma çizgisi daima kutuplardan geçerdi.<br />
5. Daima gece gündüz eşitliği yaşanırdı.<br />
6. Güneşin doğuş batış yer ve saati değişmezdi.<br />
7. Güneş ışınlarının öğle vakti gelme açıları değişmezdi.<br />
8. Kutuplarda alaca karanlık yaşanırdı.<br />
9. Dönenceler ve Kutup Daireleri ortadan kalkardı.<br />
10. Matematik Iklim kuşakları ortadan kalkardı.<br />
11. Bitki ve hayvan türleri azalırdı.<br />
<b>b. Eksen Eğikliği 23° 27′ dan Fazla Olsaydı (33°):</b><br />
1. Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği saha genişlerdi.<br />
2. Dönenceler 33° ve kutup daireleri 57° enlemlerinden geçerdi.<br />
3. Kutup ve Ekvatoral kuşak genişler Orta kuşak daralırdı.<br />
4. Güneş ışınlarının gelme açıları ve gölge boyları daha fazla değişirdi.<br />
5. Yıllık sıcaklık farkları artardı.<br />
6. Gece ile gündüz arasındaki fark artardı.<br />
7. Ekvatoral Kuşakta sıcaklık değerleri azalırken, Kutup Kuşağında artardı. Orta Kuşakta ise yazlar daha sıcak, kışlar daha soğuk olurdu.<br />
8. Aydınlanma çizgisi daha fazla yer değiştirirdi.<br />
<b>c. Eksen Eğikliği 23° 27′ dan Az Olsaydı (15°):</b><br />
1. Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği saha daralırdı.<br />
2. Dönenceler 15° ve kutup daireleri 75° enlemlerinden geçerdi.<br />
3. Kutup ve Ekvatoral kuşak daralır, Orta kuşak genişlerdi.<br />
4. Güneş ışınlarının gelme açıları ve gölge boyları daha az değişirdi.<br />
5. Yıllık sıcaklık farkları azalırdı.<br />
6. Gece ile gündüz arasındaki fark azalırdı.<br />
7. Ekvatoral Kuşakta sıcaklık değerleri yükselirken, Kutup Kuşağında düşerdi. Orta Kuşakta ise yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu.<br />
8. Aydınlanma çizgisi daha az yer değiştirirdi.<br />
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 595px;">
<tbody></tbody></table>
Unknownnoreply@blogger.com0